عاليه شكربيگي*

مقدمه

خانواده به مثابه مهم ترين نهاد اجتماعي كه همه ما در هر سني كه هستيم ايفاگر نقشي در آن مي باشيم، امروز بر اساس شواهد پژوهشي دچار بحران گشته و به نظر مي رسد علت اصلي اين بحران ها فقدان گفتگو در خانواده است. طلاق عاطفي، افزايش طلاق، تغيير ابعاد خانواده، كاهش سرمايه اجتماعي، شكاف بين نسلي، حضور خانواده در شبكه هاي اجتماعي، فردگرايي و.. امروز از آسيب هايي است كه نهاد خانواده را درگير كرده است و به نظر مي رسد اگر امر مهمي مانند گفتگو ميان اعضاي خانواده جاري و ساري گردد، احتمالا ميزان آسيب هاي اجتماعي كاهش خواهد يافت و از طريق گفتگو به مفاهمه و فهم مشترك در اين نهاد خواهيم رسيد. بر اين اساس طرح ملي گفتگوي خانواده در سراسر ايران با "مشاركت انجمن جامعه شناسي ايران و معاونت زنان و خانواده "شكل گرفت .

«طرح ملی گفتگوی خانواده» به مثابه یک طرح پژوهشی گفتگو محور و چندمرحله ای، مرحله نخست خود را در شهر تهران و با همكاري دفتر انجمن جامعه شناسی استان تهران با اجرای کارگاه مسئله یابی مشارکتی برای تسهیلگران سطح دوم توسط تسهیلگر سطح یک، روز 29 مهرماه 1397در سالن جلسات استانداري تهران با حضور 30 نفر از اعضای سازمان های مردم نهاد و تشکل های غیردولتی، تسهيلگران در دستگاه هاي دولتي، خبرنگاران، دانشگاهيان، احزاب، اساتيد و پژوهشگران حوزه علوم اجتماعي برگزار نمود. برگزاری این کارگاه در چهار مرحله بود که گزارش اجرای مراحل آنرا در ادامه می خوانید؛

گام اول: شناسایی و دعوت از دانشگاهيان، پژوهشگران ، فعالان اجتماعی، موسسات مردم نهاد و خبرنگاران و افرادي از احزاب سياسي

پس از شرکت در کارگاه تهران در شهريور ماه که برای تسهیلگران سطح یک برگزار شد و اين نخستین مواجهه بنده- به عنوان تسهیلگر سطح یک- در ارتباط با طرح گفتگوي ملي خانواده بود، بعد از پايان كارگاه، کوشیدم تا بهترین گزینه ها را از میان دانشگاهيان، پژوهشگران و فعالان مدني و اجتماعی شهرستان تهران جهت برگزاری کارگاه و آماده سازی این افراد برای فاز دوم طرح گلچین کنم. با كمك از روش پرسان پرسان (گلوله برفي) و استانداري تهران و همين طور سرمايه اجتماعي ناچيزي كه داشتم، توانستم در طول شهریور ماه 40 نفر از این افراد را که ذیل پنج گروه اعضای هیئت علمی دانشگاه ها، کارشناسان دستگاه های دولتی، فعالان اجتماعی نهادهای غیردولتی (سمن ها) و فعالان مدني، حقوق­دانان و همچنین صاحبان قلم در عرصه مطبوعات قرار داشتند، انتخاب نمايم. لازم به ذكر است كه به دليل پاره اي از مسائل( پيشنهاد دكتر رضوي مجري طرح، بر تفكيك استان تهران به دو قسمت و در نتيجه برگزاري دو كارگاه، شامل تهران و شهرستان هاي استان تهران) تنها 30 نفر شانس حضور در اين كارگاه را يافتند. طبيعتا در روبرو شدن با وضعيتي كه براي اولين بار در حال انجامش بودم، هم خودم ذوق و شوق اين كار را داشتم و هم افراد دعوت شده به اين كارگاه مرتب پرس وجو داشتند كه كارگاه چه زمانی شروع مي شود و ما بايد در اين طرح چه وظايفي به عهده بگيريم؟

در هر حال در روز 29 مهرماه اين كارگاه با شور و نشاط گروهي شروع شد و در تمام لحظاتي كه در دوره حضور داشتيم فعال بودن و با نشاط بودن اشخاص، شاخصه مهم كارگاه در گفتگوهاي شكل گرفته در اين دوره بود. همچنين همكاري و صميميتي كه بين افراد شكل گرفت، باعث شد تا بارها افراد دعوت شده عنوان نمايند كه دوره خيلي خوبي بود و ما تاكنون در چنين دوره اي كه از گفتگو تا رسيدن به فهم مشترك درباره مسائل اجتماعي باشيم، تجربه نكرده بوديم و به دفعات در كارگاه از ديدن گفتگوهايي كه در ارتباط با مسائل اجتماعي كه پيامي از سوي كارت هاي سفيد بود، به وجد آمدم و فهميدم اگر چه حوزه هاي مختلف جامعه شناسي داراي اشتراكاتي هستند اما نحوه برخورد آنها با پديده هاي اجتماعي متفاوت است و شايد تنها در جامعه شناسي مردم مداراست، كه سخن ها از نزديك شنيده مي شوند و انسان ها در يك ارتباط رويارو به تبادل نظر مي پردازند و اين خود خيلي ارزشمند مي باشد، حلقه گمشده ارتباطات انساني در جامعه و نهاد خانواده هم همين است كه با هم به گفتگو بپردازيم، و اين مهم به دليل" تك گويي" در امر جامعه پذيري نهادهاي خانواده، آموزش نيازمند راهي طولاني است تا بتوانيم سخنان ديگران را گوش بدهيم و گفتگو و خوب شنيدن را به عنوان يك امر اجتماعي در ارتباطاتمان نهادينه كنيم .

گام دوم: آماده سازي دعوت شدگان به كارگاه براي حضور در اين دوره

از آنجا که فاصله­ زمانی میان تکمیل فهرست افراد مشارکت کننده در کارگاه و امکان برگزاری آن خيلي زياد نبود، لذا دراين ميان از طريق تشكيل گروه تلگرامي با دعوت شدگان در ارتباط بودم و هم اكنون هم براي فرآيندي كه اين تسهيلگران بايد در آينده، خود مهيا نمايند، اين گروه همچنان به كار خود ادامه مي دهد.

گام سوم: آماده سازي الزامات کارگاه

اين مرحله 1- شامل مشكلاتي بود كه بعضاَ در ارتباط با تقيدات دست و پا گير از سوي استانداري تهران پيش اومد، از جمله تقاضاي معرفي نامه از سوي معاون سياسي استانداري بود كه سرپرست امور بانوان استانداري قبول نكرد كه به امضاي معاون سياسي برسد و در مجموع يك معرفي نامه به امضاي  رياست امور بانوان برايم صادر شد، همچنين در مورد تدارك پذيرايي از مدعوين كه در نهايت در اين مورد هم تنها با پذیرایی دو میان وعده موافقت شد. حتي حاضر به صدور دعوت نامه براي مدعوين نشدند. در هرحال همين جا بد نيست كه به اين نكتهمهم اشاره نمايم كه بهتر است، مراحل بعدي اين طرح به طور مستقل و با ياري از سازمان هاي داوطلب انجام پذيرد. سازمان هاي داوطلبي كه آماده همه گونه همكاري براي اجرايي بهتر هستند.

2- آماده سازي لوازم ضروري براي كارگاه كه از ابزارهاي برگزاري اين دوره بود، مرحله تهيه و تدارک امکانات لازم برای اجرای کارگاه خيلي وقت گیر نبود و طی چند روز كاري امکان تهیه لوازم ضروری برای برگزاری آن فراهم شد.( تلاش نمودم در انتخاب لوازم از رنگ هاي شاد استفاده نمايم)

مرحله چهارم: اجراي کارگاه گفتگو محور

بنيادي ترين و اساسي ترين قسمت كارگاه برگزاري آن بود كه خود داستاني جدا دارد، هم از اين بابت كه اين اولين كارگاه مسئله يابي مشاركتي بود كه مستقيما درگير اجراي آن شدم، كه اين مرحله با حضور در كارگاه تسهيلگران سطح يك شهريور ماه در تهران آغاز شد و برگزاري كارگاه بر اساس پروتكلي بود كه در كارگاه تهران آموختم و تا زمان برگزاري چندين بار اين پروتكل را براي اجرايي خوب و كيفي مرور نمودم.

در روز برگزاری کارگاه، تمام دعوت شدگان در تاریخ 29 مهرماه 1397 (از ساعت 8 صبح الی 17) حضور داشتند و (با همكاري صمیمانه قاسم زاده) برنامه را به گونه ای پیش بردیم که تا 5 بعد ازظهر تمامي" بازي – فعاليت ها" را انجام دهيم .مراحل مختلفی مانند نوشتن سوالات و ابهاماتی که افراد در ابتدای کارگاه داشتند، توزیع کارت های سفید، بازخوانی این کارت ها و تمرین گوش کردن فعال، گروه بندی افراد به صورت گروه های3-4 نفره، توزیع کارت های صورتی، تعیین مسئله­ محوری توسط هر گروه، طراحی درخت مشکلات، تکمیل جدول T و برشمردن و ارزیابی فعالیت های دولتی و غیردولتی صورت گرفته به علاوه راهکارهای هر گروه، توزیع مسائل در جدول ذهنی- عینی، توزیع کارت های سوخت، گذار از مسئله به پویش، توزیع مقالات علمی در مورد مسائل مختلف اجتماعی، تهیه نسخه نهایی درخ مشکلات و در نهایت برپایی نمایشگاه و نقد هر گروه توسط گروهی دیگر. همچنين بعد از توزيع كارت هاي سفيد و بحث و گفتگويي فعالي كه پيرامون اين كارت ها شكل گرفت و ذكر اين مهم كه كارت هاي سفيد همه مباحثي كه پيرامون مسائل اجتماعي است را در بر نمي گيرد ، استفاده از كارت هاي صورتي در سطحي وسيع شكل گرفت و تراوشات فكري را با بهره گيري از بينشي جامعه شناسانه در كارت هاي صورتي ثبت نمودند.

قابل ذكر است كه در بعد از ظهر روز 29 مهرماه، سرپرست امور بانوان استانداري تهران (شارقی) بازديدي چند دقيقه اي از كارگاه داشت و به صحبت و گفتگو با مدعوين پرداخت. 

این کارگاه در ساعت 5 بعد ازظهر 29 مهرماه 1397 در ميان شعور و شعف حاضران به پايان رسيد و در پايان دعوت شدگان با انرژي كامل و رضايت از آن چه در كارگاه گذشت، براي انجام فعاليت هاي تسهيلگران سطح 3 اعلام آمادگي نمودند.

*مجری طرح ملی گفتگوی خانواده در استان تهران

• < قبلی
• بعدی >