مجری و تسهیل گر سطح یک: دکتر نازمحمد اونق

همکاران: عذرا مجردی، یسنا حیدری، مریم باقر پور، تکتم ساعدی، ندا هنر دوست

کارگاه هفتم: تمرین گفتگوی بین نسلی

طرح ملی گفتگوی خانواده با در نظر گرفتن اهداف و چشم اندازهای متعددی از سال 1397 در 31 استان کشور با هدایت دکتر زند رضوی و همکاری دفاتر استانی انجمن جامعه شناسی ایران آغاز و طی دو مرحله تا پایان سال 1399 ادامه خواهد داشت. اهداف اصلی مدنظر طرح عبارت بودند از: شنیده شدن صدای اقشار مختلف جامعه با اتکا به تکنیک‌های پژوهش مشارکتی، ارتقای سطح آگاهی و همدلی در تعامل بین نسلی، و همچنین معرفی الگویی عملی برای تمرین گفتگوهای توانمند ساز بودند. در مرحله اول طرح تلاش بر این بود تا اهداف ذکر شده از طریق برگزاری کارگاه‌هایی مشارکتی در بین کارشناسان دولتی و غیر دولتی درگیر با مسائل خانواده حاصل گردد. ولی در مرحله دوم تلاش بر این بود تا با برگزاری کارگاه‌های متعدد در بین اقشار مختلف جامعه اهداف ذکر شده حاصل گردد.

در شهر بجنورد نیز مانند سایر شهرهای مدنظر طرح در کشور، کلیه کارگاه ها در سالهای 1397 (مرحله اول) و 1398 (مرحله دوم) برگزار گردیدند. در گام اول مرحله دوم طرح، طبق پروتکل موجود بنا بود تا 6 کارگاه در بین اقشار مختلف شهر بجنورد برگزار گردد ولی با توجه به نظر تیم تسهیلگران برگزار کننده، 8 کارگاه در بین گروه های هدف مادران، پدران، پسران و دختران به طور مجزا برگزار گردید. این کارگاهها پس از هماهنگی های ایجاد شده با دستگاه‌های مرتبط، همچنین مشورت با تعدادی از تسهیلگران فعال مرحله اول طرح و همچنین سمن های مرتبط، طی 8 کارگاه در محله های حاشیه ای شهر و با همکاری دفاتر تسهیلگری، همچنین در بین کودکان تحت پوشش بهزیستی و با همکاری یکی از کلینیک‌های زیرمجموعه بهزیستی، دانشجویان و اعضای علمی و غیرعلمی دانشگاه، از 18 مهرماه تا 4 آذر 1398 برگزار شد.

تعداد افرادی که در هر یک از این کارگاهها شرکت کردند بین 17 نفر تا 40 نفر بود. جهت عملیاتی کردن پژوهش، ضمن معرفی مهارت های ده‌گانه گفتگو، مانند مرحله اول از تکنیک‌های مشارکتی و همچنین به طور ضمنی از تکنیک گروه‌های اسمی جهت گردآوری داده ها و شنیدن صدای مخاطبان استفاده گردید. در انتخاب گروه‌های هدف سعی شد تا مشارکت کنندگانی از اقشار مختلف به‌ویژه حاشیه شهر، خانواده های آسیب دیده، دانشجویان، کارمندان و اساتید دانشگاه انتخاب گردند تا صداها و نظریات و تجربیات زیسته مختلف شنیده شوند.

علی رغم فرصت اندکی که در کارگاه‌های فوق جهت تمرین مهارت‌های گفتگو وجود داشت، در کارگاه هفتم تلاش بر این بود تا الگوی جدیدی برای تمرین گفتگوی بین نسلی در بین مشارکت کنندگان از گروه‌های هدف مختلف ارائه گردد. در این الگو که با استفاده از تکنیک تنگ ماهی (Fish Bowl) هدایت می شد با توجه به حضور تمامی گروه‌های هدف درصدد معرفی یک الگوی گفتگوی توانمندساز برای مشارکت کنندگان بود. بدین ترتیب می توان عنوان کرد که کارگاه هفتم در واقع مکمل کارگاه‌های شش گانه و در راستای دستیابی به اهداف مورد نظر طرح ملی گفتگوی خانواده بود. مشارکت کنندگان این کارگاه در واقع شامل افرادی می شدند که در کارگاه‌های قبلی اظهار علاقمندی جهت حضور در کارگاه هفتم را داشتند.

کارگاه هفتم در روز پنج شنبه سوم بهمن 1398 درمحل اداره کار و تعاون امور اجتماعی خراسان شمالی با حضور 43 شرکت کننده و تسهیلگر برگزار شد. برگزار کنندگان این کارگاه طبق روال کارگاه های شش گانه، دکتر ناز محمد اونق به عنوان تسهیلگر اصلی و 5 نفر از تسهیلگران همکار بودند.

کارگاه با معرفی مقدماتی طرح و اهداف و قوانین آن توسط تسهیلگر آغاز شد. وی پس از آن به مرور اصول گفتگو که در کارگاه‌های قبلی معرفی شده بود و در محل کارگاه نیز در نقاط مختلف نصب شده بودند پرداخت. به عنوان اولین تمرین برای اصل گوش دادن و یادآوری تفاوت‌های آن با شنیدن و همچنین برای یخ شکنی، از حاضرین خواسته شد تا طبق شماره خود در کنار فردی که شماره مشترک با وی دارد بنشیند. سپس به هر یک از اعضای گروه‌های دو نفره یک دقیقه وقت داده شد تا خود را به هم گروهی خود معرفی نماید. در ادامه از مشارکت کنندگان خواسته شد تا خود را جای هم تیمی خود قرار داده و دوستش را معرفی نماید.

در مرحله بعد طبق پروتکل موجود، از مشارکت کنندگان خواسته شد تا در مورد تفاوت‌های بین بحث و گفتگو نظر دهند. پس از شنیدن نظر تعدادی از حاضرین در جلسه، برگه‌هایی که در آنها به تفاوت‌های بحث و گفتگو اشاره شده بودند بین حاضرین توزیع شد و از آنها خواسته شد تا نظر خود را در مورد تفاوت‌های بین بحث و گفتگو ارائه کنند. البته برخی از مشارکت کنندگان با توجه به زمینه مطالعات قبلی خود معتقد بودند که مرز کاملاً مشخص و دقیقی بین بحث و گفتگو وجود ندارد و در زندگی واقعی آنها قابلیت تبدیل شدن به یکدیگر را دارند. همچنین اشاره به این نکته شد که در منابع مختلف اصول گفتگو برای بحث هم ذکر شده و در واقع این اصول در کتاب‌های مختلف به شکل‌های متفاوتی ذکر شده اند. ضمناً در مورد جنبه های مختلف هر یک از اصول گفتگو مثلاً در مورد به تعلیق درآوردن فرضیات، در مورد فرضیات جنسیتی، سنی، رشته ای، قومی و مذهبی و مصداق‌های آن صحبت شد. در ادامه پذیرایی مختصری از حاضرین صورت گرفت.

در مرحله بعد از مشارکت کنندگان خواسته شد تا به‌طور جداگانه در گروه های هدف پدران، مادران و فرزندان قرار بگیرند تا در مورد مسائل استخراج شده از کارگاه های ششگانه گفتگو نمایند. همچنین از آنها خواسته شد تا برای برگزاری سه پنل مشترک، سه مساله مهم انتخاب و در مورد ریشه ها، پیامدها و راهکارهای پیشنهادی جهت کاهش آنها در درون گروه به گفتگو بپردازند. برای استفاده از مهارت های گفتگو در درون گروه، اصول و مهارت های دهگانه گفتگو روی برگه های A4 و A3 که قبلاً تهیه شده بود در بین گروه‌ها توزیع و همچنین بر روی دیوار نصب گردید. اصول ده‌گانه مورد نظر عبارتند از: گوش فرادادن به هنگام شنیدن، رعایت تام حرمت دیگران، فرضیات را به تعلیق درآوردن، پرهیز از شتاب، از دل سخن گفتن، بر خویشتن خویش ناظر بودن، داشتن ذهن باز و آمادگی پذیرش، جویایی و کنجکاوی، گرایش به یادگیری، جانبداری سازنده.

قبل از ورود به مرحله گفتگوی بین نسلی و برای ایجاد طراوت و رفع خستگی، بازی کیسه های پارچه ای برگزار و پس از آن بازنگری در مورد دریافت های مشارکت کنندگان از بازی صورت گرفت.

مسائل انتخاب شده توسط پدران، مادران، و فرزندان برای استفاده در گفتگوهای بین نسلی به ترتیب عبارت بودند از: وضعیت اقتصادی نامطلوب، عدم درک متقابل و دروغگویی. اولین موضوعی که برای گفتگوهای بین نسلی با تکنیک تنگ ماهی انتخاب شد "عدم درک متقابل" بود. در ادامه از اعضای گروه های هدف خواسته شد تا دو نماینده از هر گروه هدف انتخاب و برای شرکت در گفتگوی بین نسلی در دایره مرکزی بنشینند و از سایرین خواسته شد تا در دایره خارجی بنشینند. البته برای مشارکت سایر اعضا، تعدادی صندلی خالی در دایره داخلی تعبیه شد تا بتوانند در گفتگوها نظرات خود را اعمال نمایند. این گفتگوهای بین نسلی در مورد هر موضوعی شامل ریشه ها، پیامدها و ارائه پیشنهاداتی برای کاهش این مسائل بود. نکته جالبی که وجود داشت این بود که مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز که تحت تاثیر الگوی گفتگوی حاضر قرار گرفته بودند، تا پایان پنل اول و معاون ایشان تا پایان پنل سوم در گفتگو مشارکت داشتند.

پس از پایان پنل اول حضار برای صرف نهار دعوت شدند و پس از آن پنل دوم در مورد "وضعیت اقتصادی نامطلوب" برگزار شد و بعد از اتمام پنل دوم جهت رفع خستگی و ایجاد طراوت در کارگاه بازی کشتی نوح برگزار گردید. در پایان موضوع "دروغگویی" برای پنل سوم انتخاب و به گفتگوی بین نسلی در مورد آن پرداخته شد.

تمامی حاضران از پدران تا فرزندان، دانشجویان تا دانش آموزان و همه اقشاری که در این کارگاه و کارگاه های شش گانه شرکت کرده بودند، نه تنها ابراز رضایت کردند بلکه امیدوار بودند که این کارگاه ها به همایش های بزرگتر و با مدت زمان بیشتر تبدیل شود و نتایج به دست آمده در بایگانی انجمن ها و نهادها خاک نخورند و راهگشای مشکلات موجود در جامعه ما باشند مخصوصاً در حوزه خانواده که منشا بسیاری از مسائل اجتماعی ناشی از مسائل درون خانواده می باشند.

خلاصه یافته های گفتگوهای صورت گرفته در جدول‌های زیر آمده است:

موضوع: عدم درک متقابل (مشترک بین همه گروه ها)

 

موضوع :وضعیت اقتصادی نامطلوب ( مشترک بین همه گروه ها )

 

موضوع : دروغگویی ( مشترک بین همه گروه ها )

• < قبلی
• بعدی >