بهروز روستاخیز*

در جریان برگزاری کارگاه‌­های شش‌­گانه از مرحله دوم طرح ملی گفت­گوی خانواده در شهر زاهدان که در واقع نشست­‌هایی مجزا با پدران، مادران و فرزندان بود، پیشنهاد یک نشست کارگاهی سه­‌جانبه به آن­ها ارائه گردید؛ کارگاهی با حضور هر سه گروه ذی­نفع.

این پیشنهاد با استقبال مواجه شده و بنابراین، از افراد داوطلب، ثبت‌­نام به عمل آمد. از این­رو، کارگاه هفتم در روز پنجشنبه مورخ 2 آبان­ ماه 1398 برگزار گردید. مکان برگزاری کارگاه هفتم، یکی از سالن‌­هـای مجهز پارک علم و فناوری استان سیستان و بلوچستان بود که توسط مدیریت مجموعه و با گشاده­‌رویی در اختیار تسهیل­گران قرار داده شد. این کارگاه همچنین با هماهنگی دفتر امور بانوان استانداری، شهرداری زاهدان، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان سیستان و بلوچستان، و نیز اطلاع برخی نهادهای مدنی و سازمان­های مردم‌­نهاد برگزار گردید. علاوه ­بر این و پیش از برگزاری، برای افرادی که پیش­تر برای حضور در این نشست داوطلب شده بودند، دعوت­نامه­‌هایی صادر گردیده و برای آن­ها ارسال شد.

سالنی که جهت این نشست در نظر گرفته شده بود، از یک روز قبل و مبتنی ­بر پروتکل برگزاری این کارگاه­‌ها، مورد آماده­‌سازی قرار گرفته و بر این مبنا، ضمن چیدمان صندلی­‌ها به صورت دایره، یک میزگرد با نه عدد صندلی دور آن، در میانه کارگاه قرار داده شد. کارت‌­های اصول گفت­گو در زوایای دید مشارکت­ کنندگان، و همچنین در اطراف، کارت­‌هایی نصب گردید که بر روی هرکدام، عنوان یکی از مسائل محوریِ بحث­‌شده در کارگاه‌­های شش­‌گانه درج شده بود.

کارگاه در صبح روز پنجشنبه، با ثبت‌­نام و استقرار مشارکت­ کنندگان آغاز شد. در ابتدای کارگاه، دکتر محمدعثمان حسین‌­بر (مدیر دفتر استانی انجمن جامعه‌­شناسی ایران) و نیز خانم فریبا برنایی بُجد (مدیرکل دفتر امور بانوان استانداری)، با سخنانی کوتاه از حضور مدعوین قدردانی نموده و به­‌طور مختصر از پیشینة طرح ملی گفت­گوی خانواده و ضرورت آن سخن گفتنـد. پس از آن، خانم جمیله ریگـی یکی از تسهیل­گران سطح دو و دستیار نگارنده، گفت­گویی را با حضار شکل داده و بر قوانین کارگاه توافق کردند. علاوه­ بر این، به­‌منظور یخ ­شکنی و گرم­تر شدن فضای کارگاه، از افراد خواسته شد تا با ذکر یکی از ویژگی­‌های مثبت‌­شان، خود را معرفی نمایند.

تسهیل­گری کارگاه هفتم را نگارنده این سطور، خود به‌­عنوان نماینده انجمن جامعه‌­شناسی ایران و مجری طرح ملی گفت­گوی خانواده در استان سیستان و بلوچستان بر عهده داشت. پس از صحبت‌­های ابتدایی، یخ ­شکنی و معرفی، از افراد خواسته شد تا در ارتباط با تفاوت بحث و گفت­گو، نظرات خود را مطرح نمایند. در ادامه، جداولی در اختیار مشارکت ­کنندگان قرار گرفت که در آن به مواردی از تفاوت بحث و گفت­گو اشاره شده بود؛ حضار با استفاده از آن، گفت­گوی خود و ارائه نظرات­شان را ادامه دادند. در ادامه، ده اصل گفت­گو (که با خط درشت روی برگه‌­های مجزا پرینت شده و روی دیوار نصب شده بود) به شرکت ­کنندگان معرفی شده و شرکت­ کنندگان این اصول را روی برگه­‌های کوچک­تری دریافت نمودند. این اصول عبارتند از: 1) رعایت تام حرمت دیگران؛ 2) جویایی و کنجکاوی؛ 3) گرایش به یادگیری؛ 4) داشتن ذهن باز و آمادگی پذیرش؛ 5) فرضیات را به تعلیق درآوردن؛ 6) پرهیز از شتاب؛ 7) گوش فرادادن به هنگام شنیدن؛ 8) از دل سخن گفتن؛ 9) جانبداری سازنده؛ 10) بر خویشتن خویش ناظر بودن. سپس مشارکت­‌کنندگان در مورد هر یک از اصول، به گفت­وگوی جمعی پرداختند. در برخی موارد نیز، افراد تجارب خود را از بحث یا گفت­گو برای جمع بیان نمودند.

در ادامه، توجه مشارکت­‌کنندگان به عناوین مسائل محوری­ای جلب شد که در کارگاه­‌های شش­‌گانه برجسته گردیده بود؛ این موارد با خط درشت روی برگه‌­های مجزا پرینت شده و روی دیوار نصب شده بود. این مسائل به تفکیک عبارت بودند از:

• مسائل محوری و منتخب گروه پدران: اعتیاد، عدم محبت و تفاهم بین زوجین، فقر، بیکاری، عدم مسئولیت­ پذیری، ضعف در برنامه ­ریزی، آگاهی و مشاوره.
• مسائل محوری و منتخب گروه مادران: بیکاری، اعتیاد والدین، بی­‌سوادی عاطفی والدین، اعتیاد، نبود ایمان، عدم حمایت همسران از یکدیگر، بی‌­پولی.
• مسائل محوری و منتخب گروه فرزندان: بی­‌پولی، بیکاری، زندگی در زاهدان، اعتیاد والدین، تأخیر در امر ازدواج، فقر فرهنگی و بی­سوادی، فقر، اعتیاد، ترک تحصیل.

از افراد خواسته شد که از بین مسائل گروه ذی­نفع خود، مهمترین مسائلی که فکر می­کنند برای گفت­گوی جمعی در کارگاه مناسب است را انتخاب نموده و روی برگه‌­­ای، یادداشت کرده و اولویت­ بندی نمایند. سپس افراد به گروه‌­های جداگانه تقسیم شده و قرار بر این شد که ضمن به اشتراک گذاشتن مهمترین مسائل، یک مسئله را برای گفت­گوی جمعی انتخاب نمایند. در نهایت پس از گفتگوی جمعی هر گروه ذی­نفع، پدران مسئله فقر و بیکاری، مادران مسئله اعتیاد، و فرزندان مسئله بی­‌سوادی عاطفی والدین را انتخاب کردند.

پس از انتخاب موضوعات، تسهیل­گر روش گفتگو (fish bowl) را برای شرکت­ کنندگان توضیح داد. به این صورت که 6 نفر (از هر گروه ذی­نفع، 2 نفر) روی صندلی­‌هایی که در وسط چیده شده، نشسته و درباره موضوع مورد نظر، نظرات و ایده‌­ها و پیشنهادات خود را مطرح می­‌نمایند. سه صندلی اضافه هم وجود دارد برای افرادی که می­‌خواهند از گروه بزرگ وارد بحث شوند؛ اما هر فردی که خواست وارد بحث شود، اعلام کرده و به جمع وسط دایره می پیوندند و با آمدن او، یکی از هم گروهی­‌هایشان به گروه بزرگ برمی­گردد. بنابراین سه گفتگوی سه­ جانبه (پدران، مادران و فرزندان) پیرامون مسائل مطرح­ شده شکل گرفت. جداول ذیل، خلاصه نتایج سه گفت­گو را نشان می­‌دهد.

مسئلة اول: بی­‌سوادی عاطفی والدین

مسئلة دوم: فقر و بیکاری

مسئلة سوم: اعتیاد

پس از برپایی سه میزگرد گفت­گو، بازنگری کارگاه توسط مشارکت­ کنندگان انجام شد و تمامی افراد، از کارگاه و روند آن راضی بوده و پیشنهاد کردند که این قبیل نشست ­ها و کارگاه­ ها به­ طور منظم و به­ ویژه با حضور همه اعضای یک خانواده برگزار گردد.

---

 

*نماینده انجمن جامعه‌­شناسی ایران و مجری طرح ملی گفت­گوی خانواده در استان سیستان و بلوچستان

 

 

• < قبلی
• بعدی >