جامعه شناسی مصائب و مخاطرات طبیعی در ایران عمری کوتاه دارد. علی رغم اینکه گزارشها ، کتابها و مقالاتی درباره مخاطرات طبیعی زلزله طبس، رودبار و منجیل، بم، اهر و ورزقان، خوی، سیلابهای گلستان، خوزستان توسط محققین جامعه شناسی نگاشته شده ولی این مطالعات نتوانسته بصورت شایسته در سیاستگذاریهای مربوط به مدیریت بحران در کشور تاثیر گذار باشد .

در همین راستا با توجه به مصادف شدن با زلزله مهیب ترکیه و سوریه و قبل از آن زلزله خوی در آذربایجان غربی،  دومین نشست مجازی علمی گروه جامعه شناسی مصائب و بلایای طبیعی در تاریخ 17 بهمن 1401 برگزار شد.

در این نشست ، اهمیت توجه به مقوله " تجربه نگاری " در خصوص مفهوم سازی ، چیستی تجربه نگاری و ارتباط آن با مخاطرات طبیعی و جامعه شناسی، با حضور دکتر معصومه اشتیاقی، جامعه شناس، پژوهشگر و کنشگر اجتماعی محیط زیست و توسعه، و دکتر مهراب شریفی سده، پزشک و دکتری تخصصی سلامت در بلایا و حوادث مورد بحث و هم اندیشی قرار گرفت .

هدف از برگزاری این نشست، افزایش آگاهی و حساسیت پژوهشگران ، کارشناسان و مسئولان حوزه مدیریت مخاطرات طبیعی بوده است .

در شروع نشست ، خانم دکتر اشتیاقی با تاکید بر چگونگی اجرای تجربه نگاری به عنوان یک روش کیفی ، آن را به عنوان یکی از روشها و ابزارهایی که می تواند درس آموخته ها و تجربیات مردم و کنشگران مختلف را در زمان وقوع بحران ثبت و ضبط نماید تا هم به فراموشی سپرده نشوند و هم برای آمادگی بیشتر برای مقابله با بحرانهای بعدی مورد استفاده قرار گیرند پیشنهاد کرد چرا که ؛ در تجربه نگاری محقق سعی می کند بصورت میدانی و با استفاده از تکنیکهایی مثل مشاهده، مصاحبه، فیلمبرداری، عکس برداری با توجه به شرایط موجود به ثبت و ضبط و توصیف جنبه های مختلف رویداد و همچنین تحلیل نظام مند تجارب افراد درگیر در حادثه (چه افراد حادثه دیده و چه امدادگران) به توصیف و ترسیم دقیق و نظام مند هر آنچه در میدان تحقیق مشاهده می کند بپردازد .

از سوی دیگر ؛ تجربه نگاری نوعی مستند سازی تجربیات عملی برای به اشتراک گذاری تجربه های کسب شده با افراد، سازمانها در سطوح محلی، ملی و بین المللی است و محقق با استفاده از کلمات و تصاویر مناسب ، توصیف جامعی از آنچه در نتیجه بحران رخ داده روایت می کند .

خانم دکتر اشتیاقی در ادامه چند گام عملی برای عملیاتی کردن تجربه نگاری در بحرانهای طبیعی از جمله شناسایی ذینفعان ، چگونگی ادراک خطر ، بررسی آگاهی های عمومی ، آموزش ها در زمان وقوع بحران ، نگرش های مردم درباره مسائل مرتبط با بحران های طبیعی ؛ سرمایه اجتماعی و نقش آن در مدیریت بحران مطرح کردند .

مغفول ماندن آسیب های اجتماعی زنان و کودکان در سوانح

در ادامه نشست دکتر شریف سده ضمن ارایه تعاریف تخصصی و عملیاتی تجربه نگاری در سازمانهای مرتبط از جمله هلال احمر ، به بیان تجارب اجتماعی و مسایل اجتماعی متفاوت و مشترک در عملیات نجات و امدادرسانی در زلزله های ایران ، هایئتی و پاکستان پرداخت.

شریف سده در پایان به برخی تنگناهای تجربه نگاری و چیزهایی که ما در سوانح و مخاطرات نمی توانیم و یا کمتر مطالعه کنیم اشاره کرد و گفت : ما باید به عنوان پژوهشگر در خصوص آسیب های اجتماعی و مسایل اجتماعی زنان و کودکان که به دلایل زمینه ای و فرهنگی گاهی از چشم دور می ماند بپردازیم و از تجارب بازماندگان ، امدادرسانان و مدیران عملیاتی در برنامه ریزی های اجتماعی و مدیریت جامعه محور بحران استفاده کنیم .

در ادامه دکتر اشتیاقی و دکتر شریف سده ، تاکید نمودند که باید به "تجربه نگاری" به دلیل دیدگاه نظام مند محقق ، ثبت و ضبط جزئیات موثر و متاثر از زمینه اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و محیطی و مستند سازی تجربیات عملی و اشتراک گذاری تجربه های کسب شده با افراد، سازمانها در سطوح محلی، ملی و بین المللی در ایران و در میان سازمانهای مرتبط به مدیریت بحران به آن بهای بیشتری داده شود .

پایان این نشست نیز با پرسش و پاسخ شرکت کنندگان و توضیحات مدیر و دبیر گروه جامعه شناسی مصایب و بلایای طبیعی درباره ادامه نشستهای علمی جامعه شناسی بحران همراه شد .

 

• < قبلی