سید محمد موسوی نیا *

دومین جلسه از سلسله نشست‌های جامعه شناسی بدن روز شنبه 19 بهمن 98 در سالن کنفرانس انجمن جامعه‌شناسی ایران برگزار شد. نخستین سخنران جلسه دکتر سیمین کاظمی (پزشک و جامعه شناس) با عنوان بدن آرمانی، مردانگی و جامعه مصرفی به ایراد سخن پرداخت.این پژهشگر مسائل زنان گفت: بدن مزومورف حامل ارزش های مردانگی و مبتنی بر کلیشه هایی است که قوی بودن و پرخاشگری را به عنوان صفات مردان القا می کنند. این بدن به میانجی عروسک ها، ستارگان سینما، مدل ها و... به عنوان بدن آرمانی برساخت می شود، رشک مردان را بر می انگیزد و آنها را به تکاپو برای همنوایی فرا می خواند. در جامعه مصرفی مدرن، بدن به موضوع «رستگاری» تبدیل شده و در این کارکرد اخلاقی و ایدئولوژیک جانشین روح شده است. پس باید به عنوان سرمایه ای بی بدیل بازشناخته و برای مراقبت از آن فداکاری شود. سرمایه گذاری روی بدن با توسل به کالاها و خدمات ظاهراً مشفقانه امکان پذیر می شود. پیام این است خودتان را با بدن آرمانی مقایسه کنید و با مصرف کالاهای تولید شده بدن های تان را تصحیح کنید و با بدن آرمانی منطبق شوید! در جامعه مصرفی، بازار مملو از کالا و خدمات متنوع برای پاسخ به نیازِ خلق شدۀ اصلاح بدن، گسترش یافته که به مصرف کنندگان وعده و تضمین می دهد که با مصرف، دستیابی به بدن آرمانی، امکانپذیر خواهد شد.

سخنران دوم جلسه دکتر داروین صبوری با عنوان «تن‌های ناکافی» ادامه بحث‌های خود در جلسه قبل را پی گرفت و افزود: امروز نه تنها بدن‌های ما، که گوشی‌های همراه‌مان نیز بوی هم‌آغوشی می‌دهند. همان‌گونه که بدن‌مان را پس از هم‌آغوشی به حمام می‌بریم تا رد آن را پاک کنیم، دقایقی نیز وقت می‌گذاریم تا گوشی‌هامان را از ردِ سکس‌های مجازی پاک کنیم. اکثریت ما امروز نه تنها از شریک عاطفی خود خیانت جنسی دیده‌ایم، که به شریک عاطفی خود خیانت نیز کرده‌ایم. اگر این ایدۀ قدسی را بپذیریم که اعتراف به گناه، باعث بخشودن آن می‌گردد، اعترافِ جمعی به سقوطِ هنجارها و ارزش‌های کهن نیز می‌تواند راه نجات و بخشایش جامعه باشد. باید اعتراف کنیم که درمانده و آشوب‌زده‌ایم. من به جای همۀ شما اعتراف می‌کنم؛ من هم خیانت دیده‌ام و هم به شریک جنسی خود خیانت کرده‌ام و در هر دو حالت نقش تکنولوژی به عنوان ابزاری برای این پدیده برجسته بود. مدام می‌گوییم که تکنولوژی بدن‌های ما را غارت کرده و به مصرف رسانیده است. تمام تحلیل‌های دوستانِ چپ انقلابی ما بر این ستون استوار است که جراحی‌های زیبایی یک نیاز کاذب است که نظام سرمایه‌داری با خلق نمونه‌های برترِ بدنی ایجاد کرده است. من اما باور ندارم؛ یک جامعه‌شناس باید شرمِ آن دخترِ جوانِ دم‌بخت را نیز ببیند که از چهرۀ زشت خود شرمسار است. جراحی زیبایی می‌تواند به او کمک کند تا حس بهتری نسبت به زندگی پیدا کند. یادمان باشد که الگوی زیبایی، نه اختراع نظام سرمایه‌داری که از کهن‌ترین اسطوره‌های بشری است.

سخنران سوم جلسه دکتر علی نوری با اشاره به این موضوع که در دنیای سکولار صورت‌ها جای سیرت‌ها را می گیرد و همچنین بصری شدن هویت‌ها، دیده شدن های کوتاه و پی در پی ایجاب می کند که انسانها با بدنشان معرفی شوند، به توضیح پژوهشی درباره مدیریت بدن مردانه که در سال 1392 انجام شده بود پرداخت.

هدف او از این پژوهش «بررسی تاثیر عوامل اجتماعی بر مدیریت بدن با تأکید بر خودنمایی» است. او ادامه داد: در دنیای روابط کوتاه و مقطعی امروزی، ظاهر هر فرد نقش عمده ای در معرفی هویت فردی او ایفامی کند. لذا بدن به عنوان ابزار تجلی هویت، اهمیتی اساسی می یابد. اصلاح بدن و کنترل آن که ویژگی جامعه مدرن است در راستای ایجاد تصور مطلوب برای دیگران از بدن و ظاهر فرد صورت می گیرد. نظریات گافمن، گیدنز، الیاس، بوردیو و باندورا چارچوب نظری پژوهش را تشکیل می‌دهند. جامعه آماری پژوهش اعضای باشگاه های پرورش اندام شهر تهران بودند و برای تعیین حجم نمونه، با استفاده از فرمول کوکران تعداد 384 نفر به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شده‌اند. از روش پیمایشی برای تبیین تأثیر عوامل اجتماعی (شامل متغیرهای نمایش تمایز خود با دیگران، نمایش ظاهر مورد پسند دیگران، نمایش پایگاه اجتماعی- اقتصادی، سرمایه فرهنگی و یادگیری رفتار دیگران) بر مدیریت بدن - با درنظر گرفتن نقش واسطه ای متغیر خودنمایی- استفاده شد. اطلاعات لازم از طریق پرسشنامۀ محقق ساخته، جمع آوری و با آزمون آلفای کرونباخ اعتبار سنجی شد. از آزمون‌های آماری همبستگی و رگرسیون برای تحلیل فرضیه‌ها استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد که بین عوامل اجتماعی و خودنمایی، بین خودنمایی و مدیریت بدن و بین عوامل اجتماعی و مدیریت بدن رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. بنابراین می توان نتیجه گرفت که متغیر واسط «خودنمایی» در مجموع توانسته است در رابطه با عوامل اجتماعی فوق الذکر و متغیر وابسته مدیریت بدن نقش واسطه‌ای ایفا نماید.

این جلسه ساعت 19 با پرسش و پاسخ حضار با مدعوین به پایان رسید.

 

---

*تهیه گزارش

 

• < قبلی
• بعدی >