محمد جواد زاهدی*
همایش کنکاش‌های مفهومی و نظری درباره جامعه ایران همایشی است که به صورت دوره‌ای و همزمان با انتخابات هیئت مدیره انجمن جامعه‌شناسی ایران برگزار می‌گردد. این همایش، فرصت مناسب و ارزشمندی برای معرفی و نقد فعالیت‌های مرتبط با نظریه‌سازی جامعه‌شناختی در ایران است.
در این همایش علاوه بر هدف‌های تصریح شده در اساسنامه انجمن جامعه‌شناسی سه هدف ویژه نیز مورد نظر است که از این قرارند:
- مرور روند فعالیت‌های مفهوم‌سازی و نظریه‌پردازی درباره جامعه ایران؛
- ارزیابی انتقادی اقدام‌های انجام‌شده در این زمینه از سوی جامعه‌شناسان دانشگاهی و غیر دانشگاهی؛
- جلب توجه اجتماع علمی جامعه شناسی در کشور به ضرورت توجه بیشتر به نظریه‌پردازی و مفهوم سازی درباره جامعه ایران.
اینک، چهارمین همایش از این رشته همایش‌ها سه سال پس از برگزاری همایش سوم (اردیبهشت ماه 1395) در 28 و 29 خرداد ماه 1398 برگزار می‌گردد. در این همایش برای نخستین بار با گرته‌برداری از رویه مورد عمل در برخی همایش‌های بین‌المللی، رشته کار در محورهای اصلی تعریف شده برای این همایش، به دست داوطلبان فرهیخته‌ای که عمدتاً به گروه‌های آموزشی جامعه‌شناسی و علوم اجتماعی دانشگاههای کشور و گروه های علمی تخصصی انجمن جامعه شناسی و سایر نیز انجمن های علمی وابسته‌اند، سپرده شده تا حسب مورد با سازماندهی تیمی کارآزموده و کارآمد، مدیریت نشست‌های این همایش را برعهده گیرند.
جامعه‌شناسی‌های ملی در همه جای جهان با مفاهیم و نظریه‌های برآمده از محیط‌های اجتماعی خاص شناخته می‌شوند. هستی اجتماعی در این محیط‌ها ضمن دارا بودن برخی ویژگی‌های مشترک عام، از طریق ویژگی‌های اختصاصی دیگری نظیر خصوصیت‌های فرهنگی، بوم‌شناختی، تاریخی، سیاسی، اقتصادی و جغرافیایی بازشناخته شده و از یکدیگر متمایز می‌گردند. این تمایز جوامع از منظر درک جامعه‌شناسانه بیش از هر چیز با تعریف مفاهیم، به نحوی که بتوانند هم ویژگی‌های عام و هم ویژگی‌های خاص مرتبط با هر جامعه‌ی معین را در خود انعکاس دهند، و نیز با نظریه‌هایی که بر پایه مفاهیم سازگار شده با وضعیت‌های اجتماعی معین ساخته شده‌اند، تعریف می‌شوند. کارکرد اصلی این نظریه‌ها آن است که جهان زندگی اجتماعی در هر جامعه‌ای را به مدد گزارش‌هایی توصیف و تبیین می‌کند که ضمن قرار داشتن در ورای آنچه به ظاهر می‌توان دید یا احصا کرد، هستی اجتماعی در آن جامعه را به صورتی جامعه شناسانه بازنمایی می‌کند. چنین تبیین‌هایی از واقعیت‌های زندگی اجتماعی، نظریه جامعه‌شناختی درباره هر جامعه معینی را می‌سازند. بنابراین نظریه‌های اجتماعی و جامعه شناختی درباره هر جامعه معینی را صرفا نمی‌توان مجموعه گزاره‌های مرتبط و همبسته‌ای تلقی کرد که دریافت‌های ما از جهان تجربی را به شیوه‌ای نظام‌مند سازمان می‌دهد؛ بلکه نظریه اجتماعی بازگوی تبیینی از وضعیت خاص هستی اجتماعی در هر جامعه معینی است که به مدد مفاهیمی که برآمده از زندگی تاریخی- اجتماعی جوامع‌اند و در فرایند زندگی روزمره و فعالیت‌های علمی موجود در جامعه برساخته شده و صیقل خورده‌اند، صورتبندی شده است. گو آنکه فضای فکری، فضای نهادی و فضای نقادی و اندیشه‌ورزی نهادی شده در هر جامعه‌ای در شکل‌گیری یک چنین گزارش‌هایی از وضعیت زندگی اجتماعی در جوامع، بسیار مهم و تعیین کننده‌اند اما گسترش دامنه پژوهش‌های تجربی در عرصه‌های متفاوت زندگی اجتماعی و استعدادهای پرورش یافته صاحب‌نظران خبره و کارآزموده در زمینه اندیشه‌ورزی درباره مسائل جامعه نیز در صورتبندی نظریه‌ها بسیار موثر است.
سلسله همایش‌های دوره‌ای کنکاش‌های مفهومی و نظری درباره جامعه ایران و از جمله همایش چهارم که به موضوع انسجام و همبستگی اجتماعی اختصاص یافته، تمهیدی دانشگاهی و انجمنی برای برجسته‌سازی و نیروبخشی به فضای نهادی لازم برای مفهوم پردازی‌های مناسبی است که برای تعریف و توصیف واقعیت‌های اجتماعی در ایران مورد نیاز است و هدف از آن، تقویت و ترغیب فرآیند نظریه‌پردازی برای شکل‌گیری جامعه‌شناسی ملی در کشور است. امید است که این همایش نیز نظیر همایش‌های قبلی بتواند دست کم بستر مناسبی را برای تبادل نتایج و دستاورد های فعالیت مفهوم‌سازی و نظریه‌پردازی انجام شده در کشور و تجربه‌های صورت گرفته از سوی صاحب‌نظران اجتماعی و جامعه‌شناسان ایرانی در این زمینه‌ها فراهم سازد. به سخن دیگر این همایش، کوششی است به منظور ارزیابی فعالیت‌های صورت گرفته از سوی جامعه‌شناسان و اصحاب علوم اجتماعی در زمینه ساختن و پرداختن مفاهیم لازم برای توصیف زندگی اجتماعی در ایران و همچنین معرفی و فهم تبیین‌هایی از وقایع و واقعیت‌های اجتماعی این جامعه که با الگویی جامعه‌شناسانه بازنمایی شده باشند. باور دست اندرکاران برگزاری این همایش آن است که چنین بستر سازی‌هایی نه فقط به تقویت واستحکام اجتماع علمی جامعه شناسی در ایران و ایجاد کارآمدی کارکردی آن کمک می‌کند؛ بلکه تمهیدی ضروری برای پایه‌ریزی جامعه شناسی ملی است و می‌تواند به نحو موثری به ادغام جامعه شناسی ایرانی در جامعه شناسی جهانی منجر شده و نقش جامعه شناسان ایرانی را در فرایند اعتلای بیشتر آن تقویت کند.
در روز های پایانی خرداد ماه (28 و 29)، منتظر همراهی و حضور گرم فرهیختگان، استادان، دانشجویان، پژوهشگران و علاقمندان به علوم اجتماعی و جامعه شناسی در چهارمین همایش ملی کنکاش های مفهومی نظری درباره جامعه ایران هستیم.
*دبیر علمی همایش
اخبار مرتبط:
چهارمین همایش ملی کنکاش های مفهومی و نظری درباره جامعه ایران
سومین همایش کنکاش‌های مفهومی و نظری درباره جامعه ایران
دومین همایش کنکاش‌های مفهومی و نظری درباره جامعه ایران
اولین همایش کنکاش‌های مفهومی و نظری درباره جامعه ایران
- توضیحات
- دسته: یادداشت روز
- آخرین به روز رسانی در 13 خرداد 1398