میرطاهر موسوی*

جامعه بستر و زمینه­ ساز شکل­ گیری تغییرات و تحولات اجتماعی بوده و نوع مواجه و سامان­‌ بخشی به آنها نشان دهنده میزان کارائی جامعه و نهادهای آن است.

تغییرات اجتماعی به عنوان جزء جدایی‌­ناپذیرجامعه نشانه پیشرفت و یا پسرفت در حیات جمعی شهروندان نبوده و بلکه اثربخشی و یا عدم اثربخشی نشانگان اصلی در نظم و همبستگی و پیشرفت و توسعه خواهد بود.

از سوی دیگر، الگوی عمل و نظام هنجاری پذیرش شده توسط افراد و گروه‌­های اجتماعی ارتباطی گسست­‌ناپذیر با راست کارکردها و کژکارکردها داشته و اهمیت نقش سیاستگذاری اجتماعی (اعم از حاکمیتی و عرصه عمومی) را نمایان می‌­کند.

تجارب تاریخی و اجتماعی نشان می­‌دهد که هرچه تغییرات اجتماعی و الگوهای کنش جمعی برگرفته از نظام ارزشی مقبول و برخاسته از جوشش هنجاری در بطن و متن جامعه و در قالب عرصه عمومی بوده و در روندی تدریجی با «تجربه و زیستگی جمعی» شکل یابد، امید به ماندگاری این الگو بالا بوده و می­توان امید داشت که کژکارکردها و ناهنجاری­‌های اجتماعی، کنترل شده و موجب بحران­‌آفرینی نباشد.

عدم توجه به قاعده پیش گفته و همچنین اشتیاق و شتاب عرصه­‌های حاکمیتی در به انقیاد کشیدن عرصه عمومی و هنجارهای تجربه شده آن، هندسه ناموزونی را شکل می‌دهد که حاصلی بجز تغییرات اجتماعی عمودی، دستوری و بخشنامه‌­ای نداشته و غالباً نگاه‌­های خاص‌­گرایانه غلبه یافته و نظام ارزشی و هنجاری مقبول جامعه را به حاشیه می­برد.

دقیقاً در همین اوضاع است که عرصه عمومی توسط عرصه سیاسی بلع و روند بیگانگی­‌ها، زوال همبستگی و سرمایه اجتماعی، کاهش نظم، واگرایی ها شکل گرفته و گونه­‌های متنوعی از مسائل و آسیب­‌ها جامعه وشهروندان را به ناکامی و حرمان نزدیک می­‌کند.

پرواضح خواهد بود که ناکارآمدی در حوزه اجتماعی در پیوند دائم با ناکارآمدی سیاسی و مدیریتی بوده و تشدید انواع نابرابری­‌های طولی و عرضی در یک رابطه­ «هم افزایانه»، آسیب­‌ها را تولید و تکثیر می­‌نماید.

شرایط حاضر جامعه ایران حاکی از آن است که:

• آسیب‌­های اجتماعی فراوانی بالاتری یافته و افراد بیشتری را به کام خویش فرو برده است.
• سنخ و گونه آسیب­‌ها و عناوین آن بسط و گسترش قابل توجهی یافته است.
• سرعت شکل­‌گیری و پیدایش و تغییر شکل آسیب­‌ها و تبدیل آنها به گونه­‌های جدید و تلفیقی به صورت قابل ملاحظه‌­ای افزایش یافته است.
• آسیب­‌های اجتماعی وضعیت «چند لایگی» یافته و طبعاً برنامه‌­ریزی برای کاهش آن نیز مستلزم عزم ویژه ملی و روش­‌های خاص است.
• بر خلاف نظراتی که گاهی تحت عنوان «فروپاشی اجتماعی» مطرح می­‌شود، وضعیت اینگونه نبوده و جامعه ایران به صورت توأم و همزمان از پتانسیل­‌ها و منابع ارزشمند و فرصت­‌هایی برخوردار است که می­‌تواند مورد توجه قرار گیرد ولی در عین حال گسترش آسیب­‌ها تبدیل به یک مسئله مهم اجتماعی شده و نیاز به سیاستگذاری اجتماعی جامع، واقع­‌بینانه و فارغ از رویکرد سیاسی و خاص­‌گرایانه خواهد داشت.

بی­‌مناسب نخواهد بود که اشاره شود در دو سال اخیر در سطح دست­اندرکاران مدیریت کشور موضوع مسائل و آسیب‌­های اجتماعی مورد توجه کانونی واقع و با برگزاری جلسات متعدد سندی تحت عنوان «تقسیم کار ملی» مبناء اقدامات قرار گرفته است.

با مغتنم شمردن عزم و اراده حاصله در مجموعه مدیریتی کشور به اختصار دو نکته قابل یادآوری خواهد بود.

یکم: در تدوین دستورالعمل تقسیم کار ملی مشورت کافی با اصحاب اندیشه و دانشگاهیان و فعالان موثر اجتماعی و نهادهای فعال در عرصه عمومی صورت نپذیرفته و لذا کاستی­ها و یک جانبه‌­نگری در این سند و عطف توجه بیشتر به جنبه­‌های سطحی و نمادین از جمله نواقص جدی است.

دوم: نحوه اولویت سنجی و پذیرش دسته­‌بندی­‌های ارائه شده در سند مشخص نبوده و ضمن قابل تأمل بودن بعضی از عناوین آسیب­‌های منتخب و نحوه مدیریت و ساماندهی آن، به طوری که امکان اجرائی شدن سند را فراهم آورد جای بحث و تأمل جدی خواهد بود.

امیدواریم با مباحث پیش­‌بینی شده در قالب همایش حاضر فرصتی فراهم شود تا بتوان با بررسی دقیق، علمی و بی طرفانه کمک شایسته به اصلاح و تقویت این سند شود.

برای تحقق وضعیت اجتماعی مناسب­تر از جمله اقدامات موثر، شناخت، رصد، ارزیابی و ارائه توصیه‌­ها و تجویزهای متناسب جامعه ایران است که نهادهای علمی و دانشگاهی در حیطه وظایف و مسئولیت­‌های اجتماعی خویش به آن می­‌پردازند.

لذا طی دو دهه اخیر با ابتکار انجمن جامعه‌­شناسی ایران در دو نوبت همایش ملی آسیب­‌های ایران در سال­های 1380 و 1391 برگزار و ضمن تبادل نظر پژوهشگران و اساتید و دانشجویان و فعالان اجتماعی، نتایج حاصله در 14 جلد کتاب و در قالب مجموعه مقالات منتشر و در اختیار دست­اندرکاران و علاق­مندان قرار گرفته است.

مطابق برنامه‌­ریزی‌­های صورت پذیرفته مقدمات سومین نوبت از همایش ملی آسیب­‌های اجتماعی ایران در قالب همکاری مشترک انجمن جامعه­‌شناسی ایران و دانشگاه تهران (مرکز مطالعات و تحقیقات زنان) از پائیز 1396 آغاز و با یاری خداوند متعال در واپسین روزهای بهار 1397 برگزار می­‌گردد.

محورهای علمی برای برگزاری سومین همایش شامل موارد زیراست:

1. دستاوردهای مفهومی ـ نظری و رویکرد تاریخی ـ تحلیلی به آسیب­‌های اجتماعی؛
2. وضعیت موجود آسیب­‌های اجتماعی؛
3. سبب­ شناسی آسیب‌­های اجتماعی، آثار و پیامدهای آن؛
4. روند تغییرات و تحولات آسیب­‌های اجتماعی در دهه­‌های اخیر و آینده‌­نگری آن؛
5. ارزیابی سیاستگذاری‌­ها، برنامه­‌ها و ساختار مدیریت آسیب­‌های اجتماعی؛
6. راهکارهای پیشگیری، مداخله، کنترل و کاهش آسیب­‌های اجتماعی؛
7. شناسایی بسترها، فرصت‌­های موجود و امکان­‌سنجی آن در کاهش آسیب­‌ها؛
8. تحولات جهانی و آسیب­‌های اجتماعی ناشی از آن.

و همچنین موضوعات پیشنهادی برای ارائه مقالات توسط پژوهشگران ارجمند در 11 عنوان کلی اعلام شد:

1. آسیب­های خانواده (همسرآزاری، خشونت خانگی، طلاق، باهم باشی و ...)
2. آسیب­‌های جامعه زنان (خشونت علیه زنان، زنانه شدن فقر، تن­ فروشی و ...)
3. آسیب­‌های شهری و سکونت­گاهی (آسیب­های ناشی از حاشیه ­نشینی، مسکن نابهنجار، تکدی­ گری و ...)
4. آسیب­‌های کودکان، نوجوانان، جوانان، سالمندان (کودکان کار و خیابان، کودک ­آزاری، دختران فراری، ازدواج کودکان، رفتارهای جنسی کودکان و نوجوانان، سالمندآزاری و ...)
5. آسیب­‌های حوزه سلامت اجتماعی و روانی (بحران هویت، آنومی، خودکشی، خودآزاری و ...)
6. بزهکاری، جرم و جنایت (وندالیسم، قتل، سرقت، قاچاق انسان، قاچاق اعضای بدن و ...)
7. اعتیاد و قاچاق مواد مخدر (اعتیاد و قاچاق مواد مخدر سنتی و صنعتی، پیامدهای اعتیاد و ...)
8. آسیب‌­های نوپدید (اعتیاد اینترنتی، آسیب­‌های فضای مجازی و ...)
9. آسیب­‌های اقتصادی (قاچاق کالا، فساد اداری و جرایم مالی و اقتصادی، پول­ شویی و ...)
10. رفتارهای جنسی نابهنجار (انحرافات جنسی، رفتارهای پرخطر جنسی و ...)
11. فراتحلیل آسیب‌­های اجتماعی در هر یک از موضوعات دهگانه فوق.

با به فرجام رسیدن روند دریافت چکیده مقالات، جمعاً تعداد 550 چکیده دریافت و پس از انجام مراحل داوری تعداد 386 چکیده انتخاب گردید که در قالب کتاب مجموعه چکیده مقالات تقدیم اندیشمندان، پژوهشگران، سیاستگذاران و برنامه‌­ریزان و دست­اندرکاران کشورمان می‌­گردد.

ازجمله ویژگی های و نقاط قوت چکیده های دریافتی، حضورفعال و موثر پژوهشگران جوان از سراسر کشور به عنوان نویسنده و همچنین وجود چکیده های متعدد با جهت گیری مسائل و آسیب های مربوط به استان ها و شهرستان های مختلف کشور به همراه توصیه ها و راه کارها بومی است.

بدیهی است که مقالات دریافت شده از چکیده­‌های حاضر طی مجلدات جداگانه‌­ای آماده و منتشر خواهد شد.

در انتها لازم می‌­دانم با اغتنام فرصت از کلیه اعضای گرانقدر انجمن جامعه شناسی ایران، اساتید و پژوهشگران، دانشجویان، فعالان عرصه عمومی تقاضا نمایم با حضورفعال و موثرخویش در 30 و 31 خردادماه سال جاری یاری رسان دست اندرکاران همایش و راهنما باشند.

 

چو غنچه گرچه فرو بستگیست کار جهان                   تو همچو باد بهاری گره­ گشای باش

                                                              

*دبیر علمی سومین همایش ملی آسیب­ های اجتماعی ایران

 

اخبار مرتبط:

دعوت به سومین همایش ملی آسیب‌های اجتماعی ایران

دعوت به نمایشگاه عکس مسایل اجتماعی ایران

صفحه ویژه سومین همایش ملی آسیب های اجتماعی ایران

تغییر تاریخ برگزاری سومین همایش ملی آسیب های اجتماعی ایران

اطلاعیه دبیرخانه سومین همایش ملی آسیب­ های اجتماعی

فراخوان مسابقه عکس سومین همایش ملی آسیب های اجتماعی ایران

تمدید مهلت فراخوان بخش عکس سومین همایش آسیب‌های اجتماعی ایران

 

 

• < قبلی
• بعدی >