نشست مجازی انجمن جامعه شناسی دفتر قزوین در لایو اینستاگرام با عنوان «پدیده شناسی امید اجتماعی» با حضور دکتر حجت پناه (دبیر گروه جامعه شناسی اسلامی) و دکتر بیدا میرحسینی (مدیر دفتر قزوین انجمن جامعه‌شناسی ایران) روز سه شنبه 13 خرداد 1399 برگزار شد. در ابتدای این نشست دکتر میرحسینی توضیحات کوتاهی از برنامه‌های پیشین و تغییر رویکرد از نشست‌های حضوری به مجازی به دلیل پاندومی کرونا ارائه کرد و در رابطه با موضوع نشست، پرسش‌هایی را با مهمان برنامه مطرح نمود.

در ادامه دکتر حجت پناه با اشاره به تفاوت امید فردی و اجتماعی، به بیان تمایز بین امید فردی و اجتماعی پرداخت. چکیده مباحث او را در ادامه می‌خوانید.

امید فردی تابع شرایط خانوادگی، ژنتیکی، جنسیت، تحصیلات، سن و.....است. میزان امید افراد در سنین مختلف برای دست آوردن موفقیت متفاوت می شود. امید اجتماعی نوعی احساس جمعی است که محصول شناخت اجتماعی افراد است و در یک ساختار فرهنگی و شناختی و در واقع به صورت تاریخی شکل می گیرد و برای اکثریت افراد جامعه، شناخت و نگرشی را تقویت می‌نماید که افراد بتوانند در ذهن خود اهدافی را مشخص و برای رسیدن به این اهداف، استراتژی تعیین کنند و اگر این استراتژی ها به گونه‌ای باشند که به صورت معقول و طبیعی، آن‌ها را به هدفشان رهنمون شوند، انگیزه شکل می‌گیرد که آنها را به سمت اهداف هدایت می‌کند.

مطالعات امید اجتماعی در دهه ۶۰ میلادی وارد ادبیات روان شناسی اجتماعی شد. بعد از جنگ جهانی دوم، بر اثر ویرانی‌ها  و نیاز به عمران مفهوم توسعه در سطح جهانی مطرح شد. هم‌چنین به دنبال بمباران اتمی شیمیایی هیروشیما و ناکازاکی، یک پرسش معرفتی ایجاد شد که؛ آیا علم به راستی در جهت خدمت به بشریت است؟ یا این علم خودش موجب جنایت علیه بشر می‌شود و این نگاه و آن پرسش های معرفتی، جریان پست مدرنیسم را تقویت نمود و نگاه معطوف به خرابی‌ها و نگاه معطوف به عمران و آبادانی جریان توسعه را تقویت نمود. پس دو جریان توسعه گرا و پست مدرنیسم بعد از جنگ جهانی دوم تقویت شدند. در دهه 50 میلادی بعد از جنگ جهانی دوم گفتمان توسعه بر اساس نگاه مدرنیزاسیون متقدم، شکل گرفت و در ایران نیز به تاثیر از آن با اصل 4 ترومن، انقلاب سفید شاه و مردم، قانون انجمن های ایالتی و ولایتی، رشد شهرگرایی مواجه شدیم. در دهه بعد از آن، یعنی دهه 60 میلادی پرسش‌هایی پیرامون موفقیت برنامه های توسعه طرح شد و در مفهوم توسعه نیز باز اندیشی شد، شاخص های اجتماعی توسعه در دهه ۶۰ بیشتر مورد مداقه قرار گرفت در نتیجه زمینه لازم برای طرح مفهوم امید اجتماعی ایجاد شد.

او در ادامه به بیان شرایط کنونی جامعه ایران پرداخت و برخی شاخص‌ها مانند: رشد افسردگی، بیکاری ساختاری و گسترده، عدم تضمین موفقیت برای استراتژی های اخلاقی و قانونی در جامعه، میل به مهاجرت، درصد بالای نارضایتی شغلی و بیگانگی نقش در جامعه را از جمله شاخص های پایین بودن امید اجتماعی در ایران ذکر کرد و این پرسش را طرح نمود که چرا جامعه ایرانی، جامعه افسرده ای است؟

او افزود: قبل از پرداختن به این پرسش باید این نکته مهم را فهم کرد که ایران خود جهانی است، و همچنین ایران جزیی از جهان است. عوامل زیادی در میزان امید اجتماعی موثر است. اما مهم ترین عامل، مولفه شناختی است. برای فهم عامل شناختی باید گفتمان حاکم را درک کرد. بنابراین باید دانست ما در چه جهانی زندگی می کنیم. واقعیت این است که ما امروز در دوران مدرن قرار داریم و مدرنیسم مهم ترین مبنای تفکر است و مدرنیته تمام جهان را در بر گرفته است.

حجت پناه دربخش‌های از بحث خود به تفاوت جهان مدرن و پیشامدرن پرداخت و ادامه داد: جهان مدرن و ارزش‌های آن به شدت جهان شمول است، در تاریخ مدرن، شرایطی پیش آمد که معرفت مدرن واگزیوم‌های آن، به شدت هر چه تمام‌تر جهانی شدند. جهان اگزیوم‌های مدرنیسم را پذیرفته است و ما در دهه‌های اخیر پست مدرنیسم هم به سرعت گسترش یافته است. اما جوامع به صورت کانون و نیمه پیرامون و پیرامون هستند. جوامع کانون برنامه ریز و سیاست گذار می باشند، جوامع پیرامونی برنامه پذیر هستند. باید دانست مدرنیسم و مدرنیته برای کشورهای پیرامون برون زا بوده است و در هر کدام از این جوامع مدرنیسم خاص آن جامعه و متناسب با ساختار اجتماعی و تاریخی آن جامعه شکل گرفته است. می دانیم که هر گفتمانی بر اساس اپیستمه ای شکل می گیرد. بنابراین به صورت بندی پرسش های خود می پردازیم: امر مدرن به لحاظ نظری چه نسبتی با امید اجتماعی دارد؟ جامعه ایران چه نسبتی با مدرنیسم (افکار و ایده های مدرن) و مدرنیته (تکنولوژی و مصنوعات مدرن) دارد؟ و نیز یک مرور تاریخی برای پرداختن به پرسش های فوق لازم است.

او بحث خود را با ذکر روایت ملاقات عباس میرزا و موسیو ژوبر فرانسوی پایان داد و ادامه آنرا به نشست بعدی موکول نمود.

 

• < قبلی
• بعدی >