خلاصه سخنرانی

خانواده در ایران باستان از نوع خانواده گسترده و مردسالار بوده است. یک واحد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مستقل با شیوه معیشت مبتنی بر کشاورزی توأم با وابستگی به زمین و دارا بودن آیین های مذهبی اختصاصی که برای قرن ها مانع از امکان تحرک جغرافیایی اعضای خانواده ها و کاهش استقلال آنها می شد. در قرن سوم میلادی با گسترش آئین زرتشت در سراسر ایران و سپس در قرن ششم با کشورگشایی های ساسانیان و گسترش شهرسازی دو گام مهم در وقوع تغییرات خانواده از طریق کاهش اقتدار پدر و تبدیل شدن به واحدهای اجتماعی کوچکتر برداشته شد. تجزیه خانواده ایرانی طی قرن های بعد به کندی ادامه داشت اما از نیمه دوم قرن نوزدهم، با آشنایی و افزایش معاشرت با خارجیان و سپس با شروع نوسازی در دوره پهلوی، ساختار خانواده در ایران به‌تدریج تغییرات عمده‌ای را تجربه کرد. پس از انقلاب، افزایش جمعیت، مهاجرت از روستا به شهر و افزایش تحصیلات زنان بیش‌ازپیش تغییرات خانواده را تسریع کرد. کاهش عمومیت ازدواج، افزایش سن ازدواج، افزایش میزان طلاق، کاهش باروری و کوچک شدن بعد خانوارهای ایرانی از بعد ساختاری و واگذاری وظایف مراقبت از کودکان، سالمندان و معلولان به نهادهای دیگر، تضعیف نقش‌های سنتی زنان، مردان و فرزندان از بعد کارکردی نمود این تغییرات هستند.

برای بررسی روند آینده تغییرات خانواده نمونه ای 33 نفری از خانواده های کرمانشاهی با روش کیفی مورد مطالعه قرار گرفته اند. یافته های پژوهش حاکی از آن است که پایگاه اقتصادی و اجتماعی والدین نقش مهمی در وضعیت آینده فرزندان دارد، به‌این‌ترتیب که افراد دارای پایگاه اقتصادی و اجتماعی بالا سیاست روشنی برای زندگی ندارند و در رابطه با تربیت فرزندان خود شیوه ای منفعلانه در پیش می گیرند. برعکس، افراد دارای پایگاه اقتصادی و اجتماعی پایین هم سیاست زندگی روشنی در قبال زندگی ندارند و هم در رابطه با فرزندان خود تربیت منفعلانه در پیش می‌گیرند. پیامد این موضوع برای آینده خانواده آن است که در صورت تداوم وضعیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی موجود، خانواده با کاهش ازدواج، شکنندگی بیشتر، اختلال در کارکردها و کاهش ابعاد آن مواجه خواهد شد. به عنوان راهکار برای بهبود شرایط خانواده ها، اتخاذ رویکرد حمایتی-توانمندسازی و پرهیز از دخالت مستقیم پیشنهاد می گردد.

 

 

• < قبلی
• بعدی >