گزارش نشست «کاربرد تحلیل محتوا در کتب درسی» مورخ 30 آبان 1401 در دانشگاه فرهنگیان استان البرز پردیس حکیم فردوسی

نشست کاربرد تحلیل محتوا در کتب درسی در روز دوشنبه 30 آبان 1401 به میزبانی دانشگاه فرهنگیان استان البرز پردیس حکیم فردوسی، در فضای اسکای روم برای اساتید دانشگاه فرهنگیان سراسر کشور با سخنرانی دکتر سیدعلی سید پورآذر استاد دانشگاه فرهنگیان و عضو گروه جامعه شناسی کاربردی انجمن جامعه شناسی برگزار گردید.

دکتر پورآذر در این نشست که بیش از صد نفر از اساتید دانشگاه فرهنگیان حضور داشتند مباحث ذیل را مورد بررسی قرار دادند:

-        چیستی تحلیل محتوای کتب درسی

-        ضرورت کاربرد تحلیل محتوای کتب درسی

-        گام های عملی تحلیل محتوای کتب درسی

-        نتایج تحلیل محتوای کتب درسی

ایشان در این نشست ابتدا به چیستی تحلیل محتوا به عنوان یکی از روش های پژوهش در علوم اجتماعی پرداخته و با تفکیک تحلیل محتوا به عنوان روش پژوهش از یک سو، و تکنیک پژوهش از سوی دیگر، نگاه متفاوتی به تکنیک تحلیل محتوا در واکاوی کتب درسی را طرح نمودند. دکتر پورآذر در ادامه با تأکید بر اهمیت جایگاه تحلیل محتوا به نقد جریان موجود در دانشگاه فرهنگیان در خصوص کژفهمی یا بی توجهی به رسالت تحلیل محتوا در مواجهه با کتب درسی و عرصه معلمی اشاره کرده و گفتند: «بر اساس پژوهش­های انجام شده و نتایج حاصل از تجربیات زیسته، دو مسأله اساسی و بزرگ در کلاس­های درس، مخصوصا دروس علوم اجتماعی مشهود است. مسأله اول سلطه­ی مجموعه­ای از روش­های تدریس محدود و گاهاً یکنواخت است که مشخصه­ی اصلی آموزش مطالعات اجتماعی می باشد و مسأله دوم ناتوانی مدرسان در توسعه ابزارهای یادگیری بر اساس برنامه درسی است.

با این اوصاف رسالت اصلی معلمی نوشتن مقاله پیرامون مسائل موجود در محتوای کتب درسی و یا اثبات درجه سختی کتب درسی، در مجامع علمی نیست، هر چند پرداختن به این مباحث خوب و ارزشمند است اما دردی را در کلاس درس دوا نخواهد کرد. رسالت اصلی، فهم ساختار محتوای درس، ویژگی ها، نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و محدودیت های آن و ارائه راهکار متناسب در راستای پیشبرد اهداف برنامه درسی، انگیزه بخشی، امید آفرینی و ایجاد تحول در کلاس درس و دانش آموزان است. یکی از دلایل مهم این وضعیت نابسامان را باید در عدم شناخت یا بی توجهی معلمان نسبت به تحلیل محتوای کتب درسی جستجو نمود. تا زمانیکه که ابعاد مختلف یک واحد یادگیری، تحلیل نگردد و یا به درستی مورد تحلیل قرارنگیرد چگونه می توان انتظار داشت فعالیت های یادگیری مؤثر و انگیزه بخش طراحی و اجرا شود و چگونه می توان انتظار کلاسی خلاق، پویا و به تبع آن فضای آموزشی شاداب و امید بخش را داشت».

در ادامه نشست ایشان به ضرورت های کاربرد تحلیل محتوای کتب درسی اشاره نمودند و این ضرورت ها را چنین عنوان نمودند:

-        فهم اهداف کتاب درسی یا واحد یادگیری

-        فهم نقاط قوت، ضعف، تهدیدها و فرصت های کتاب درسی یا واحد یادگیری

-        ارائه راهکارهای متناسب در مواجهه با نقاط قوت، ضعف، تهدیدها و فرصت

-        اتخاذ راهبرد مناسب تدریس

-        اتخاذ روش های متناسب یاددهی و یادگیری

-        اتخاذ فعالیت های یادگیری مؤثر

-        طراحی آموزشی دقیق

-        برنامه ریزی آموزشی هدفمند

ایشان در ادامه مباحث، گام های عملی تحلیل محتوای کتب درسی را مطرح و ضمن تأکید بر نقش تسهیل گری معلمین، آنان را حلقه نهایی و اصلی پیوند معانی و مفاهیم موجود در محتوا با دانش آموزان توصیف نمودند. تسهیلگرانی که قرار است ابعاد تئوریک و ذهنی کتاب را از یک سو عینیت بخشیده، و جنبه های نا همخوان محتوا با شرایط فرهنگی و اجتماعی را از سوی دیگر اصلاح و جریان یادگیری مؤثر و تحول آفرین را فعال نمایند. لازمه این امر آشنایی با تحلیل ویژگی های کتب درسی و کاربرد آن در فرآیند آموزش است. از جمله ویژگی هایی که با تحلیل انگیزه، تحلیل تمایز، تحلیل ارزش، تحلیل زمانی اهداف، تحلیل درک متن، تحلیل زمان، تحلیل سودمندی، تحلیل رابطه، تحلیل تصاویر به دست می آیند و شناخت مناسبی از نقاط قوت و ضعف محتوا را آشکار می نمایند. در چنین شرایطی می توان به شناخت دقیق از یک واحد یادگیری دست یافت و طراحی، راهبرد و روش آموزشی مناسبی اتخاذ نمود.

در نهایت ایشان نکات ذیل را در جمع بندی ارائه دادند:

-        فرآیند آموزش با تحلیل محتوا آغاز و پایان می یابد.

-        فهم درست محتوا، نقش تعیین کننده ای در تدریس مؤثر خواهد داشت.

-        طراحی اهداف به تحلیل صحیح محتوا وابسته است.

-        طراحی آموزشی ریشه در تحلیل دقیق محتوای کتاب درسی دارد.

-        تحلیل محتوای حساب شده کمک خواهد کرد تا شکاف برنامه درسی طراحی شده و اجرا شده، کمتر گردد.

-        تحلیل ابعاد مختلف محتوا، به طراحی هدفمند فعالیت های یادگیری و پویایی کلاس درس کمک شایانی می نماید.

در پایان نشست به پرسش های حاضرین در جلسه پاسخ داده شد.

 

• < قبلی
• بعدی >