بسیاری بر این باورند که در دنیای امروز نهاد خانواده تضعیف شده و حتی چیزی از آن برجای نیست. این عده معمولاً در چارچوب جامعه مدرن به خانواده نگاه نمیکنند؛ بلکه الگوهای جامعه سنتی را برای سنجش کارکردهای نهاد خانواده معیار خود قرار میدهند. این در حالی است که در جامعه مدرن، هنجارها درونی شده و مشارکت فعال خانواده برانگیخته میشود البته در اینکه خانواده از جهاتی کارکردهای خود را از دست داده و به عبارتی دولتی شده، تردیدی نیست. امروزه دولت در جوامع مدرن و شبه مدرن، از طریق قوانین یا ایجاد الگوهای جدید خانواده را تحت سلطه قرار میدهد. رسانهها هر روز در قلب خانهها کار میکنند و ارزشهای جدیدی را ایجاد میکنند. بنابراین بسیاری، خانواده را در معرض تهی شدن میبینند چرا که در خانوادههای جدید حتی نهار و صبحانه بیرون خورده میشود و بسیاری از کارکردها را دولت و سازمانهای دیگر به عهده میگیرند“.
مطالب بالا گفتههای دکتر باقر ساروخانی در یکی از نشستهای گروه علمی ـ تخصصی جامعه‌شناسی خانواده انجمن جامعه‌شناسی ایران بود. در این سلسله نشستها که معمولاً نخستین یکشنبه هر ماه برگزار میشود، نهاد خانواده در ایران، تغییر کارکردها و معضلات و مشکلات آن مورد بررسی قرار میگیرد.
عنوان جلسهای که در14 اردیبهشت ماه سال 84 برگزار شد، نگاهی به کتاب ”جامعه‌شناسی خانواده در ایران از روزنه ازدواجهای دستهجمعی“ نوشته دکتر باقر ساروخانی اعلام شده بود که در واقع از زاویه معرفی این کتاب، شاخصهای توفیق خانواده، میزان و نحوه بررسی آن مورد توجه متخصصان این گروه قرار گرفت.
دکتر ساروخانی در حاشیه این بحث ضمن بیان مطالب بالا، نظر خود را نسبت به بقای نهاد خانواده بسیار خوشبینانهتر عنوان کرد و گفت: من معتقدم جامعه بدون خانواده قابل تداوم نیست. خانواده میراثی اجتماعی است که ما از نیاکانمان میگیریم و به اخلاف خود منتقل میکنیم اما برای بررسی کارکردهای آن، باید نهاد خانواده را با دنیای روز انطباق دهیم چرا که خانواده جدید در دنیای جدید تبلور مییابد.
وی در معرفی اثر خود گفت: این کتاب نتیجه تحقیقی است که در کمیته امداد امام خمینی و در مورد ازدواجهای دستهجمعی آن انجام شده است و از این زاویه، عروسان دستهجمعی کسانی هستند که زیر لوای کمیته امداد ازدواج میکنند.
دکتر ساروخانی افزود: کتاب شامل سه بخش و فصلهای مختلف است. در یک فصل سن ازدواج مورد بررسی قرار گرفته است که از این منظر، تا چه حد سن ازدواج در خانواده تأثیر دارد و به عبارتی سن آرمانی ازدواج در این خانوادهها چیست. همچنین ارتباط میان تحصیلات و توفیق خانوادهها مورد بررسی قرار گرفته است.
وی ادامه داد: بحث دیگر، مبحث شغل و توفیق زناشویی است. همچنین تعلق قومی، ازدواج و کامیابی زناشویی از دیگر مباحث این کتاب است که به نوعی اطلس جغرافیای اجتماعی ازدواج و طلاق در آن مورد توجه قرار گرفته است و بررسی شده که در کدام مناطق طلاقزایی بیشتر است.
در فصل دیگر نیز بحث هم خونی و ازدواج مطرح شده و این پرسش عنوان شده که هم خونی تا چه حد در ازدواج اثرگذار است و البته چه نوع هم خونی، در چه سطح و درجهای. البته اعتقاد ما بر این است که ازدواجهای هم خون باید با احتیاط زیاد نگریسته شوند. مدیر گروه جامعه‌شناسی خانواده انجمن جامعه‌شناسی ایران در عین حال یادآور شد که تنها منجر شدن ازدواج به طلاق، مبنای شناسایی عدم توفیق خانوادهها نیست بلکه این بحث در سه سطح مورد بررسی قرار گرفته است که یکی از شاخصهای آن توفیق کمی یا همان منجر شدن ازدواج به طلاق است.
به گفته وی، شاخص دیگری که در این تحقیق مورد توجه قرار گرفته، طلاق ذهنی است، بدین معنا که اندیشه طلاق به ذهن فرد رسیده باشد و شاخص سوم در توفیق خانوادهها نیز به فضای عاطفی درون خانواده برمیگردد که بنابر آن، وقتی در درون خانواده فضای عاطفی سرد میشود، این خانواده مطلوب نخواهد بود.
دکتر ساروخانی در این زمینه تأکید کرد: اگر پیوند عاطفی درون خانواده از میان برود، این نهاد دیگر به عنوان گروه نخستین شناخته نخواهد شد چرا که در بسیاری از موارد، وقتی فضای عاطفی به شدت کاهش مییابد، شاهد پادگان شدن خانواده هستیم که از ماهیت اصل خود به دور افتاده و با ابزارهای دیگری کنترل میشود.
وی در عین حال خاطر نشان کرد: اگر در جامعهای هیچ طلاقی اتفاق نیفتد، این امر نشانه خوبی برای توفیق خانواده در آن جامعه نیست. به عقیده او دیدگاه در اینجا باید دورکیمی باشد بدین معنا که نوعی آسیب در حد معقول و کم جامعه را واکسینه میکند و از این زاویه طلاق در سطح پایین میتواند معیار خوبی برای جامعه باشد.
دکتر ساروخانی یکی دیگر از مباحث کتاب خود را بحث خانواده درمانی را معرفی کرد و گفت: در این بحث سئوال این بود که اگر خانوادهای با مشکل مواجه شد، این مشکل را چگونه برطرف کنیم؟ در بسیاری از موارد زوجین با هم سازش ندارند و طلاق عاطفی بسیار زیاد شده است.
وی تصریح کرد: در علم جامعه‌شناسی خانواده برای ارائه راهکارهایی برای گزینش همسر تلاش در جهت سیاستگذاری ازدواج برای سوق دادن آن به سمتی است که ریز فاکتور سقوط و عدم توفیق را با شاخصهای یاد شده، کمتر داشته باشیم.
دکتر ساروخانی گفت: با وجود این تئوری، در این تحقیق با وجود تأکید کمیته امداد برای ارائه نوعی جداول امتیازبندی شده برای پیشبینی در مورد موفقیت ازدواج، در مرحله گزینش همسر، به این نتیجه رسیدیم که با توجه به تمایز فرهنگی زیاد در نقاط مختلف کشور و سیال بودن این واقعیت انسانی، رتبهبندی و پلکانی کردن عوامل میزان موفقیت در گزینش همسر امکانپذیر نیست بلکه باید در این امر کارشناسان مجربی با در دست داشتن مجموعهای از قواعد نسبی، حساس و کیفی این امر را مورد سنجش قرار دهند.
وی همچنین به مشکلات جمعآوری اطلاعات در مورد سلامت یک خانواده در فرهنگ ایرانی اشاره کرد و گفت: در این تحقیق رابطه فرزندان به عنوان یکی از معیارهای سنجش سلامت خانواده و آرامش و تعادل روانی افراد مورد بررسی قرار گرفته است.
در اینکه خانواده از جهاتی کارکردهای خود را از دست داده و به عبارتی دولتی شده، تردیدی نیست. امروزه دولت در جوامع مدرن و شبه مدرن، از طریق قوانین یا ایجاد الگوهای جدید خانواده را تحت سلطه قرار میدهد. رسانهها هر روز در قلب خانهها کار میکنند و ارزشهای جدیدی را ایجاد میکنند. بنابراین بسیاری، خانواده را در معرض تهی شدن میبینند چرا که در خانوادههای جدید حتی نهار و صبحانه بیرون خورده میشود و بسیاری از کارکردها را دولت و سازمانهای دیگر به عهده میگیرند“
- توضیحات
- زیر مجموعه: گزارش نشست ها
- دسته: گزارش نشست گروه جامعه‌شناسی خانواده
- آخرین به روز رسانی در 02 اسفند 1394