اسماعیل حسام مقدم*

مجری طرح گفتگوی ملی خانواده در بوشهربا همکاری  دفتر امور زنان و خانواده استانداری بوشهر در قالب طرح ملی گفتگو خانواده، کارگاه دو روزه مساله یابی مشارکتی نهاد خانواده در استان بوشهر را در روزهای دوشنبه و سه شنبه ۵ و۶ آذرماه برگزار نمود. این دو کارگاه با حضور بیش از سی نفر از متخصصین عرصه علوم اجتماعی و روانشناسی و همچنین فعالان عرصه رسانه و NGO ها و کارشناسان دولتی و حقوقی در سالن اجتماعات خانه سازمانهای مردم نهاد بوشهر (واقع در بنیاد نخبگان استان بوشهر) برگزارکرد.

مجموعه تمهیدات و فعالیت های انجام گرفته دفتر انجمن جامعه شناسی در استان بوشهر جهت اجرای کارگاه مذکور در سه گام قابل توصیف است:

گام اول- شناسایی کارشناسان و مطلعین میدانی و فعالان حوزه مسائل اجتماعی در استان بوشهر: پس از حضور در کارگاه شیراز، در نخستین زمان ممکن به دلیل حضور بیش از 15 سال در عرصه عمومی استان بوشهر و شناخت عمیق از فعالان و کنشگران دغدغه مند و متخصص در عرصه خانواده، فهرست اولیه 60 نفره ای از این فعالان فراهم شد و در همان زمان به دلیل آشنایی با مدیرکل امور زنان و خانواده استانداری بوشهر و کارشناسان آن دفتر، به رایزنی با ایشان پرداخته شد که در نهایت با تماس تلفنی و چهره به چهره ای که با این شصت نفر داشتم، در نهایت فهرستی 40 نفره جهت حضور در دو کارگاه نیم روزه انتخاب شدند و فهرست اعضای دعوت شده به کارگاه، طی نامه ای رسمی به دفتر انجمن جامعه شناسی ایران و همچنین معاون سیاسی، اجتماعی و امنیتی استانداری بوشهر ارائه گردید.

در این گام مهمترین نکته ای که به چشم می آمد عدم اعتماد این کنشگران و فعالان نسبت به این کارگاه ها و طرح ها بود که با بالا بردن زمان دیدارها و تماس ها، سعی بر آن شد که اعتمادشان جلب شود. تلاش بیشتر من در این حوزه دعوت از همه گروه های موثر در عرصه خانواده استان بوشهر بود و سعی شد که کسانی دعوت شوند که هرکدام به عنوان نماینده ای از یک صنف و یا قشر و یا تخصص خاص محسوب شوند. در این زمینه از مشاوره های خوب مدیرکل امور زنان و خانواده استانداری بوشهر بهره بردم.

گام دوم- تهیه تجهیزات و ملزومات اجرایی کارگاه: فرم ها و فایل ها و مواردی که از دو کارگاه شیراز و تهران توسط انجمن در اختیار دفاتر استانی قرار گرفته بود، با توجه به مدل بازی-فعالیت در برگزاری کارگاه، را طراحی مجددی کردم و برخی سربرگها را با توجه به زمان و مکان برگزاری دو کارگاه بازطراحی نمودم. ملزومات اجرای کارگاه را در یک روز به طور فشرده تهیه دیدم و موارد چاپی را نیز تکثیر نمودم.

گام سوم- برگزاری کارگاه و اجرای پروتکل: برای رسیدن به زمان برگزاری کارگاه دو روزه مساله یابی مشارکتی نهاد خانواده، از زمانی که فهرست نهایی 40 نفره اعضای دعوت شده تکمیل شد تا زمانی که کارگاه برگزار شد، حدود سه ماه کارگاه به تعویق افتاد که دلیل آن اتفاقی بود که در وضعیت شغلی اینجانب رخ داد، اما با این همه تلاشم را در حفظ ارتباط تلفنی و مجازی با دعوت شدگان و دفتر امور زنان و خانواده استانداری بوشهر به کار بستم و هر از گاهی فایلی از مباحث و یا مقالات برگزیده و یا پروتکل اجرایی و یا فهرستی از مسائل اجتماعی نهاد خانواده و هر فایلی که قابلیت حفظ ارتباط و زنده نگه داشتن موضوع را در اذهان اعضای کارگاه داشته باشد، را برای ایشان ارسال نمودم. به همین جهت اعضای کارگاه در دو روز نهایی با شناخت کافی از چگونگی اجرای کارگاه در آن شرکت نمودند.

در این فاصله سه ماهه تلاش کردم تمام گزارش هایی که دیگر دفاتر استانی پس از برگزاری کارگاه های خود ارسال کرده بودند را از مطالعه کنم و از تجربه زیسته دوستان در برگزاری این کارگاه ها درس بگیرم. از برخی خلاقیت های دوستان در برگزاری کارگاه استان بوشهر بهره بردم و با رعایت کلیت پروتکل برگزاری کارگاه، برخی خلاقیت ها مانند بحث اولیه بر روی درخت مساله و یا امکان گفتگو در بخش اول نگارش پرسش های اعضا، تلاش کردم تا رسیدن به مرحله گروه سازی دوستان یکدیگر را محک جدی زده باشند. در برگزاری دو کارگاه در استان بوشهر به طورخاص در ابتدای کارگاه به سختی می شد انجماد حضور اعضا را شکست لذا چاره را در ایجاد گفتگوی بیشتر جهت کسب شناخت بیشتر از یکدیگر دیدم، با اینکه این کار باعث طولانی شدن مرحله یخ شکنی می شد اما در ادامه در زمان حضور در گروه ها، بازی ها با سرعت بیشتری اجرا می شد.

در گام سوم بی شک در اجرای پروتکل کارگاه به دقت همه موارد خواسته شده اجرا شد و هرچه به انتهای کار گروهی نزدیک می شدیم، اشتیاق اعضا برای بحث و گفتگو با یکدیگر بیشتر می شد و گویا به یافته های جدیدی رسیده باشند، خستگی طولانی شدن کارگاه را فراموش می کردند.

در دو روز برگزاری کارگاه، با شکل گیری 8 گروه با نام های خویشاوندی، آرامش، تلاطم، باران یاس، زیبا اندیش، چالش، آینه و والا، به ترسیم 8 درخت مساله اجتماعی در حوزه خانواده با موضوعاتی مانند بروز دگرگونی در نهاد خانواده، فقر شادی و نشاط، ضعف های مادربودگی، بیکاری گسترده، طلاق، نابسامانی فردی و اجتماعی، عدم وجود نهاد حمایتی پایدار برای زنان و فقدان ارتباط و تعامل بین افراد خانواده پرداخته شد.

نکته ای که در اجرای این دو کارگاه به چشم می خورد و مورد توجه اعضا قرار داشت، خیزش آرام توجه ها و بالا گرفتن مباحث و گفتگوها از ابتدای تا به انتهای کارگاه بود که در پایان مباحث بسیار فشرده و گسترده می شد به گونه ای که گفتگوهای چالش برانگیزی شکل گرفت. به طور خاص دو نقد جدی بر روی مدل و روش اجرایی طرح ملی گفتگوی خانواده ارائه شد، نخست در روز اول از عدم توجه به تلاش هایی که برخی سازمانها مانند بهزیستی در حوزه تسهیل گری و مساله یابی مشارکتی از سالهای پیش در حوزه خانواده داشته اند و در این طرح از ظرفیت ایجاد شده که بیش از ده سال تجربه انباشته شده بوده، بهره ای گرفته نشده است و گویا طرحی موازی با این سازمان ها درحال اجرا است. در نقدی جدی دیگر که در کارگاه دوم ارائه شد درباب مدل و الگوی از بالا به پایین اجرای این طرح خرده گرفته شد که در آن برخی اعضا که به ملاحظات متدولوژیک اهمیت می دادند اعتقاد داشتند که این روش تسهیلگر سطح یک و دو و ادامه طرح به نوعی از توصیف ژرف تجربه زیسته در میان خانواده فاصله می گیرد و ازهمین رو شاید نتواند در نهایت همه صداهای خاموش نهاد خانواده را به گوش برساند و باعث ایجاد پویش اجتماعی گردد.

در بخش نهایی کارگاه که ارائه سوخت اجتماعی به اعضا بود، این مباحث و گفتگوهای چالشی به شدت بالا گرفت و بر روی برخی کارتها گفتگویی مفصل رخ داد.

یکی از نکات برجسته برگزاری این دو کارگاه این بود که توانستیم با اعتماد عمیقی که بین اعضا شکل گرفت و به دلیل فقدان تاسیس دفتر انجمن جامعه شناسی ایران در استان بوشهر، به توافق رسیدیم که برای هفته دوم آذرماه 97 برخی از اعضا که تحصیلات مرتبط با علوم اجتماعی دارند گردهم آیند و درخواست تاسیس دفتر را برای استان بوشهر به هیئت مدیره انجمن جامعه شناسی ایران بدهند. شاید یکی از نتایج بی واسطه برگزاری طرح ملی گفتگوی خانواده در استان بوشهر، گردهم آیی مشفقانه و همدلانه اعضای خانواده علوم اجتماعی استان بوشهر گردهم باشد.

 

*مجری طرح ملی گفتگوی خانواده در استان بوشهر

 

 

 

• < قبلی
• بعدی >