سیروان محمودی (عثمان)*

یکی از مسائل مهم در جامعه ما عدم گفتگو در سطوح مختلف خرد، میانه و کلان است. به طوری که ما شاهد گفتگوهای چند دقیقه ای کوتاه در طول شبانه روز در بین خانواده ها هستیم. پرسش مهم این است که چرا «گفتگو» جای خود را به «گسست»، «شکاف» و «خشونت» داده است. به وطور یقین در صورت عدم وجود فرایند گفتگو در بین اعضای خانواده جهت مشارکت و حل مسائل موجود، شاهد هزینه های اجتماعی هنگفتی خواهیم بود.

«گفتگو» در تقابل با گسست، شکاف و خشونت

«طرح ملی گفتگوی خانواده» به پیشنهاد انجمن جامعه­ شناسی ایران و با حمایت معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری از شهریورماه 1397در اکثر استان های کشور شروع و عملیاتی شده است. مجریان این طرح در استان­های مختلف کشور، مدیران دفاتر استانی و دانشگاهی انجمن جامعه شناسی ایران هستند. فاز اول این طرح روز شنبه مورخ 5 آبان ماه 1397 در استان آذربایجان غربی، توسط مجری طرح در استان، سیروان محمودی (مدیر انجمن جامعه شناسی ایران- دفتر سردشت) و با همکاری دفتر امور بانوان استانداری آذربایجان غربی در کانون فرهنگی اجتماعی بانوان ارومیه برگزار شد. در این کارگاه انجمن های غیر دولتی، موسسات و سمن ها، اساتید دانشگاه، پژوهشگران و کارشناسان حوزه خانواده و مسائل اجتماعی استان مشارکت داشتند.

هدف از «طرح ملی گفتگوی خانواده» این است که با رویکردی جامعه شناختی و با مشارکت جامعه شناسان در شناسایی و حل مسائل اجتماعی در حوزه خانواده و با نگاه از پایین به بالا و ایجاد فضای گفتگوی میان اعضای خانواده ها و همچنین ایجاد گفتگوی بین نسلی در تقابل با نگاه از بالا به پایین به جامعه، نگاه و رویکرد عقوبتی و مهندسی به جامعه، فرهنگ و مسائل آن بتوانیم جهت کاهش و از بین رفتن مسائل حوزه خانواده، راه کارهای علمی و عملی ارائه دهیم و نهادها و ارگان های رسمی دولتی هم بر مبنای نتایج تحقیقات و پژوهش های انجام شده مبادرت به برنامه ریزی و سیاست گذاری نمایند. لازم به ذکر است که طرح ملی گفتگوی خانواده دارای دو فاز اجرایی می باشد، در فاز اول، مسأله یابی مشارکتی نهاد خانواده است. به طوری که در فاز اول طرح با مشارکت انجمن ها، اساتید و کارشناسان، مسائل موجود در حوزه خانواده در استان کشف و شناسایی می شوند و در فاز دوم طرح، پژوهشگران انتخاب شده شروع به تحقیق و پژوهش در میدان می کنند. بعد از شناسایی مسائل حوزه خانواده و تحقیق و پژوهش به صورت میدانی و انتشار آنها به صورت طرح جامع استانی و کشوری، انتظار داریم که نتایج طرح در برنامه ­ریزی و سیاست گذاری های نهاد خانواده و حل مسائل موجود در این نهاد مؤثر باشند.

گزارش و جزئیات چگونگی برگزاری کارگاه

با همکاری دفتر امور بانوان استانداری آذربایجان غربی، لیست مقدماتی افراد برای دعوت به کارگاه تهیه شد و پس از نهایی شدن آن طی نامه رسمی از افراد دعوت به عمل آمد و همچنین با برقراری تماس تلفنی با آنان و با تشکیل گروهی در شبکه های اجتماعی جهت هماهنگی های بیشتر اقدام نمودیم.

همان طور که ذکر شد کارگاه در روز شنبه مورخ 5 آبان ماه 1397 از ساعت 8 صبح تا ساعت 4 بعداز ظهر با مشارکت 36 نفر برگزار شد. در این جلسه تاج فر (مدیر امور بانوان استانداری آذربایجان غربی) نیز شرکت داشت و در ابتدای کارگاه به بحث پیرامون اهمیت اجرای طرح گفتگوی خانواده و بین نسلی پرداخت.

وی به همراه کفیلویی (کارشناس امور بانوان)، استقبال شایسته ای از اجرای طرح و برگزاری کارگاه داشت و همچنین غنی پور (مسئول کانون فرهنگی اجتماعی بانوان ارومیه) که کارگاه در آن مکان برگزار شد، نهایت همکاری را با مجری طرح داشت. در ادامه مجری طرح در خصوص اهمیت موضوع گفتگوی خانواده و چگونگی برگزاری کارگاه پرداخت.

اولین فعالیت کارگاه توزیع برگه های سفید در بین افراد شرکت کننده جهت نوشتن سؤالاتشان در مورد طرح و موضوع کارگاه بود. سپس از آنها خواسته شد که سؤالات خودشان را به ترتیب اهمیت، اولویت بندی کنند. برگه سؤالات جمع آوری شد و به صورت تصادفی دوباره به افراد داده شد و سوالات یکدیگر را قرائت کردند. بعد از این مرحله، خارج از برنامه های تعریف شده در پروتکل اجرای طرح، افراد شرکت کننده در کارگاه را به گروه های همسان و همگون با توجه عضویت شان در انجمنها، سازمان های دولتی، دانشگاهی، و فعالان اجتماعی دسته بندی کردیم و از آنها خواسته شد که یک مسأله محوری در حوزه خانواده مطرح کنند و طبق نموداری درختی، علل و عوامل به وجودآورنده این مسأله و پیامد و نتایج آن را در نمودار بنویسند. در ضمن، مسأله های محوری که انتخاب می کردند روی تخته نوشته میشد، تا از تکرار مسائل انتخابی اجتناب شود. به این گروهها نمودار درختی (چاپ شده بصورت سیاه و سفید) داده شد و آنها هم بعد از تعیین مسأله به تشریح عوامل و پیامدهای آن به صورت گروهی پرداختند.

هدف از این برنامه ابتکاری این بود که بتوانیم فضای باز و دیدی کیفی و به دور از هر گونه چارچوب مفهومی و از پیش طراحی شده (کمی) ایجاد کنیم و همچنین دیدگاه و نظر گروه های مختلف همگون و همسان، مثلا گروه های وابسته به انجمن های غیر دولتی، گروه های وابسته به سازمان های دولتی، گروه اساتید دانشگاه و گروه فعالان اجتماعی و پژوهشگران را در مورد تشخیص و تعیین مسأله محوری و چگونگی تشریح عوامل و پیامدهای آن جویا شویم و در نهایت بتوانیم نتایج این مرحله را با نتایج گروه بندی ای که به صورت ناهمگون و ناهمسان و بر اساس کارت های سفید انجام می گیرد، را مقایسه کنیم.

بعد از صرف میان وعده ای، به افراد شرکت کننده به صورت تصادفی کارت های سفید داده شد و از آنها خواستیم که با توجه مشابهت موضوع ها و مسائل موجود در کارتها، با هم گروه جدیدی تشکیل دهند. سپس اقدام به رتبه بندی کارت ها نمودند و در این مرحله نمودار درختی (چاپ شده به صورت رنگی) را در بین گروه ها توزیع کردیم. در ضمن به هر گروه چندین کارت صورتی داده شد که بتوانند با طرح موضوعات، مسائل، علل و پیامدهای خارج از کارت های سفید، نمودار درختی را کامل کنند. افراد شرکت کننده مشارکت فعالی داشتند و با هم به بحث و گفتگو می پرداختند و تا وقت ناهار به تکمیل نمودار درختی مشغول بودند. بعد از صرف ناهار، جدول T که هدف از آن عبور از مسأله اجتماعی به سمت پویش اجتماعی بود به گروه ها ارائه شد که در مورد بیان سیاست های اتخاذ شده برای مدیریت مسأله و همچنین نقد و بررسی آنها از این نظر که آیا سیاست های مذکور در بخش های دولتی و غیر دولتی موفق بوده اند یا تاحدودی موفق بوده اند یا ناموفق بوده اند و همچنین به بیان پیشنهادات خودشان در مورد مسائل حوزه خانواده پرداختند و در نهایت ستونی دیگر به نام نقد سیاست‌های دولتی به جدول اضافه شد و گروه ها به نقد سیاست های بخش دولتی در مورد مسائل خانواده اقدام نمودند. بعد از تکمیلکردن جدول T، به گروه ها جدول عینی- ذهنی ارائه شد و از آنها خواسته شد که مسائل تعیین شده گروه شان را در خانه های جدول بنویسند و اینکه مسائلی که می توان از بعد ذهنی به عینی (وبرعکس) انتقال یابد را ذکر نمایند، سپس توضیحاتی ارائه شد و گروه ها در تکمیل این دو جدول نهایت مشارکت و فعالیت را داشتند.

پس از این مراحل، کارت های سوخت جامعه شناختی در بین گروهها توزیع شد و پس از تحلیل و بررسی آنها گزارشی از مقالات در مورد مسائل اجتماعی به طور اعم و مسائل اجتماعی استان در حوزه خانواده به طور اخص، در بین گروه ها ارائه شد و گروه ها به تبادل نظر و بیان پیشنهادات و انتقادات خود پرداختند. پس از جمع بندی و گزارشی از خلاصه کارگاه و بیان دیدگاه های مختلف گروه ها در مورد مسائل خانواده، نمودار درختی (چاپ رنگی) به صورت نمایشگاه بر روی تخته کارگاه چسبانده شد و سخنگوی گروه ها به نقد و بررسی نمودار درختی یکدیگر پرداختند. کارگاه بعد از صرف میان وعده دوم به پایان رسید.

 

---

* مجری طرح در استان آذربایجان غربی و مدیر انجمن جامعه شناسی ایران- دفتر سردشت (تهیه گزارش)

 

 

 

• < قبلی
• بعدی >