کاهش گفتگوی درون گروهی خانواده های ایرانی

فاضل الیاسی*

جامعه شناسان انسان را موجودی اجتماعی می دانند که حاصل گفتگو، تعامل، ارتباط و کنش اجتماعی است، از این جهت برای انسان به مثابه کنشگری اجتماعی گفتگو حیاتی ترین شیوه برای اجتماعی زیستن است، هر آنچه در زندگی اجتماعی وجود دارد از طریق ارتباطات اجتماعی و گفتگومعنا پیدا می کند، انسان زمانی به خشونت و گسست نزدیک می شود که قادر به گفتگوی ای سازنده نباشد.کاهش گفتگو بین کنشگران اجتماعی و بخصوص افراد خانواده در دنیای مدرن خصوصا در جامعه ایرانی را می توان حاصل عوامل زیر دانست:

• 1-ضعف نظام آموزشی در آموزش کار گروهی، تعامل و آموزش مشارکت پذیری در میان دانش آموزان.
• 2-گسترش شهر نشینی و ظهور پر شتاب رسانه ها.
• 3-شکاف بین نسلی
• 4- ظهور شبکه های اجتماعی مجازی در بیست سال اخیر یکی از عوامل کاهش گفتگو در میان افراد خانواده های ایرانی است.

البته کنشگران و افراد خانواده در ایران به مراتب وقت بیشتری و با افراد بیشتری را صرف گفتگوی مجازی می کنند، به گونه ای که چند نفر که عضو یک خانواده هستند هر کدام در گوشه ای از خانه با ( دیگری ) در حال چت و گفتگوی غیر مستقیم هستند. گلایه های افراد سالمند نشان از تاثیر منفی کاهش گفتگو میان افراد خانواده است. گفتگو میان اعضای خانواده در ایران تا حد زیادی به گفتگوی رفع نیاز در میان افراد تقلیل پیدا کرده است. در یک کلام گفتگو در خیلی از موارد جای خود را به کاربر بودن در فضای اجتماعی مجازی واگذار کرده است.

کارگاه طرح ملی گفتگوی خانواده در مناطق زلزله زده کرمانشاه و در شهر سرپل ذهاب در حالی برگزار می شود که این مناطق در بدترین شرایط ممکن قرار دارد، آسیب های اجتماعی در این مناطق روز به روز افزایش می یابد و از توجه به این مناطق روز به روز کاسته می شود، فوبیای پسا زلزله بلای جان مردم است، تبعات فقر، ناعدالتی اجتماعی، تبعیض، هشت سال جنگ تحمیلی، مرزنشینی و .... نیز با شش هزار زلزله و پس لرزه همسو و هم آواز شده است تا روح و روان مردم این مناطق را هزار تکه کند، در یک کلام نه تنها نهاد خانواده بلکه تمام افراد جامعه از لحاظ سایکولوژی و اجتماعی به بن بست نزدیک می شوند.

برگزاری این کارگاه فرصتی شد تا کارشناسان حوزه های مختلف، سمن ها و تشکل های مدنی و دولتی گرد هم آیند و به مساله یابی مشارکتی در عرصه خانواده بپردازند، که بسیار مورد استقبال نیز قرار گرفت.

طرح ملی گفتگوی خانواده با همکاری معاونت زنان و خانواده ریاست جمهوری و انجمن جامعه‌شناسی ایران بر پایۀ پروتکل واحد به دفاتر انجمن جامعه شناسی در استان‌های مختلف سپرده شده است. نشست توجیهی نمایندگان دفاتر طی دو روز در شهریور ماه سال جاری در تهران برگزار گردید که مجری طرح در شهرستان سرپل‌ذهاب نیز در آن حاضر شد. طرح به صورت کامل برای حاضرین توضیح داده شد و پس از آن هماهنگی‌های لازم با استانداری‌ها و فرمانداری شهرستان و دیگر نهادها برقرار شد.

پس از آشنایی بنده (فاضل الیاسی) با چگونگی طرح، با پیشنهاد دکتر زند رضوی علی‌رغم روال کلی طرح که فقط در مراکز استان‌ها اجازۀ برگزاری داشت، استثنایی برای دو دفتر خارج مراکز استان ازجمله دفتر سرپل‌ ذهاب قائل شده و با اجرای آن به خاطر مسائل و مشکلات جدی که در شهرستان قبل از زلزله وجود داشت و بعد از زلزله به شدت تشدید یافت و مسائل جدیدی نیز به آن اضافه شده بود موافقت شد.

به علت آشنایی قبلی با فعالین مدنی در شهرستان در حوزه‌های مختلف علی‌الخصوص در حوزۀ خانواده، زنان و کودکان مشکل چندانی برای پیدا کردن کارشناسان مرتبط نداشته و طی یک ماه فعالین و کارشناسان انتخاب شده و در نهایت از 49 نفر به صورت حضوری و تلفنی دعوت به همکاری شد که به مرور در گروه تلگرامی که برای این طرح ایجاد شده بود اضافه شدند، تا بدینوسیله مقدمات آشنایی‌های بیشتر و در دسترس بودن کارشناسان برای هماهنگی‌های بعدی میسر باشد.

در نهایت در روز هشتم آذر ماه در سالن شبکۀ بهداشتِ شهرستان کارگاه از ساعت هشت صبح تا پنج عصر برگزار شد. متاسفانه عده‌ای از افراد دعوت شده به علت مشغله‌های کاری و شخصی در کارگاه حضور نیافتند و در نهایت افراد حاضر در کارگاه به44 نفر تقلیل یافتند.

در روند برگزاری کارگاه نیز علی‌رغم آشنایی بیشتر کارشناسان باهم، دقایق کوتاهی را به معرفی خود پرداختند و مقدمه‌ای در خصوص طرح و تفاهم نامۀ مذکور برای حضار توضیح داده شد تا سوالات احتمالی‌شان برطرف شود. پس از آن کارت‌های عنوان مسائل بین تمام افراد توزیع شد و به هر نفر 4 برگۀ عنوان مسائل داده شد تا طبق نظر خود به طیف الصاق شده به پشت آن نمره دهند و میزان اولویت و بروز آن در شهرستان را مشخص کنند. سپس اعضا به نسبت اشتراک موضوعی کارت هایشان و کمک‌های مجری طرح گروه‌ هایشان را در قالب اعضای چهار و پنج نفره تشکیل دادند، که در نهایت ده گروه تشکیل شد. پس از آن نیز کارتهای صورتی بدون نوشته به آنها داده شد تا از نظر خودشان مسائلی را که در کارتهای سفید مطرح نشده و از نظر آنها مسأله است اضافه کنند که نمایندۀ هرگروه به طور جداگانه مسأله های خود را قرائت کردند. جدا از مسائل مطرح شدۀ همیشگی شاهد مشکلات به وجود آمدۀ بعد از زلزله در بین طرح این مشکلات در کارتهای صورتی مثل :کند بودن روند بازسازی‌ها، از بین رفتن فضای خصوصی مخصوصا در مورد زنان بودیم.

در ادامه نمودار درخت مشکلات، نمودار T و جداول عینی و ذهنی به صورت فردی بین حضار توزیع شد و برای آنان در مورد چگونگی تکمیل کردن هرکدام به صورت جداگانه توضیح داده شد. بخش‌هایی از کارت‌های سوخت جامعه شناسانه نیز توسط مجری طرح خوانده شد و دربارۀ مسألۀ اجتماعی و ابعاد ذهنی و عینی آن توضیح داده شد. در نهایت به هر گروه به طور جداگانه یک درخت مشکلات و جدول تی داده شدو از آنها خواسته شد که به صورت گروهی مسأله‌های مشترک و در اولویت خود را در آنها قید کنند همچنین راهکارها و پیشنهادات خود را در مورد مسائل ذکر شدۀ توسط خودشان ارائه کنند. از هر گروه نیز یک نفر به عنوان نماینده، برآیند کار گروهی‌شان را برای کل حضار ارائه دادند. که از موضوعات محوری پرتکرار آن مسألۀ زنان و آسیب های روحی پس از زلزله مخصوصا برای کودکان بود. امیدواریم با توجه به مسأله‌های ذکر شده توسط گروه‌ها اقداماتی در فاز دوم طرح در همین راستا صورت گیرد.

---

*دکتر فاضل الیاسی مدیر دفتر انجمن در سرپل ذهاب

 

 

 

• < قبلی
• بعدی >