گزارش فاز اول کارگاه مسئله یابی مشارکتی و گفتگو محور نهاد خانواده

محبوبه رویین تن*

مقدمه

هدف طرح ملی گفتگوی خانواده و بین نسلی در جهت تقویت گفتگو در مورد مسائل خانواده و جستجوی راه‌های گذر از مسأله به پویش اجتماعی در بستر ظرفیت‌های محلی است. رویکرد اصلی این طرح بهره‌ گیری از بینش و دانش جامعه شناسی در عرصه تقویت و ایجاد گفتگوهای محلی و ملی در مورد مسایل خانواده و شناخت زمینه‌های پویش‌های اجتماعی مرتبط با آن‌ها است. این طرح به استناد تفاهم‌نامه حمایت از اجرای طرح ملی گفتگوی خانواده انجمن جامعه شناسی ایران و معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری در تاریخ 24 آبان ماه 1397 در دو سالن شماره 3 (سخنرانی مسئولین در رابطه با طرح و معرفی اولیه طرح) و سالن شماره 1 (جهت برگزاری کارگاه) پردیس دانشگاه بوعلی سینا با حضور 29 نفر از مسئولین از جمله ریاست محترم دانشگاه بوعلی سینا، پروفسور یعقوب محمدی فر، معاون دانشجویی و همچنین دبیر انجمن جامعه شناسی ایران در همدان دکتر اسداله نقدی، دکتر دوروزی مدیر کل امور بانوان استانداری همدان و  خانم سلماسی رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر و همچنین چند نفر از خبرنگاران به سنا (خبرگزاری دانشگاه بوعلی سینا) و ایسنا برگزار شد.

گام اول: شناسایی

پس از برگزاری کارگاه در شهر تهران و آشنایی اولیه با روند برگزاری کارگاه، طی سفری که دکتر معصومه ابتکار به استان همدان داشت جلسه‌ای از طرف استانداری برگزار شد. در این جلسه اصحاب رسانه، فعالین اجتماعی، مسئولین سمن‌ها، و دانشگاهیان نیز حضور داشتند. از امور بانوان خواسته شد تا لیست افراد مشارکت کننده در این نشست در اختیار تسهیل گر طرح قرار گیرد. تعدادی از افراد مورد نظر از طریق این لیست که در جلسه حضور دکتر ابتکار مشارکت فعال در بحث‌های مطرح شده در باب مسئله خانواده داشتند، جهت شرکت در کارگاه انتخاب و دعوت شدند. علاوه بر لیست مذکور، با توجه به تجربه کاری در حوزه زنان و خانواده و شناسایی افراد موثر در این حوزه و همچنین با روش گلوله برفی افراد موثر در این حوزه شناسایی شدند که از این افراد نیز در جهت شرکت در کارگاه دعوت به عمل آمد.

تعدادی از مشارکت کنندگان نیز به شکل خودجوش خواستار شرکت در کارگاه بودند که طی تماسی که با بنده به عنوان تسهیل گر طرح داشتند از این افراد نیز جهت مشارکت در طرح دعوت به عمل آمد.

طی تماس تلفنی یا گاهی چهره به چهره که برای دعوت از این دوستان انجام گرفت به شکل اجمالی اهداف طرح و نیز جامعه هدف بیان شد. لازم به ذکر است 3 نفر از مشارکت کنندگان از شهرستان‌های بهار، رزن و فامنین در این کارگاه مشارکت نمودند که این امر به توسیع نگاه به مسائل استان کمک نموده و از تمرکز صرف بر شهر همدان به عنوان مرکز استان تا حدی جلوگیری نمود.

گام دوم: ارتباط با مسئولین موثر

بعد از شناسایی افراد جهت دعوت به کارگاه، طی چند تماس تلفنی با دفتر امور بانوان و خانواده استانداری ارتباط برقرار شد؛ و طی آن اهداف طرح و نحوه و همچنین زمان برگزاری طرح مطرح گردید. نکته مثبت در این امر حضور دکتر دوروزی به عنوان مدیر کل امور بانوان استانداری در روز کارگاه در دو بخش سخنرانی و همچنین بخشی از کارگاه بود. همچنین در این روند جناب پروفسور محمدی‌فر رئیس دانشگاه نیز در بخش اول سخنرانی در باب مسائل مبتلا به خانواده در شهر همدان به گفتگو پرداخت. خانم سلماسی رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر همدان نیز در بخش کارگاه حضور فعال و موثر داشت.

گام سوم: تلاش جهت حفظ همکاری شرکت‌کنندگان در کارگاه

جهت برقراری ارتباط با مدعوین کارگاه، گروه مجازی با عنوان "طرح ملی گفتگوی خانواده" در تلگرام تشکیل و دعوت شدگان به این گروه افزوده شدند. آخرین اطلاعات، از جمله محل برگزاری کروکی محل، دعوت شدگان، مسئولین دعوت شده و ریز برنامه‌ها از طریق این کانال به اطلاع مشارکت کنندگان رسید. علاوه بر این تماس‌های تلفنی مداوم و همچنین گفتگوهای چهره به چهره با مشارکت کنندگان نیز مد نظر قرار گرفت.

گام چهارم: تهیه مقدمات و ملزومات

در این مرحله، بنر کارگاه طراحی شد. سپس کارت‌ها، جداول و سایر موارد ذکر شده در پروتکل مهیا گردید. همچنین با توجه به دو بخشی بودن کارگاه (سخنرانی و کارگاه) دو سالن مناسب جهت این امر مد نظر قرار گرفت و هماهنگی‌های لازم با مسئولین دانشگاه بوعلی سینا جهت در اختیار قرار دادن این دو کارگاه انجام گرفت. همچنین هماهنگی جهت تهیه غذای با کیفیت و چند نوبت پذیرایی از جمله یک نوبت صبح و دو نوبت عصر نیز انجام گرفت.

گام پنجم: برگزاری کارگاه

طبق برنامه، کارگاه در روز پنج شنبه 24 آبان ماه 1397 در دو سالن شماره 3 و 1 پردیس دانشگاه بوعلی سینا در مجاورت دریاچه دانشگاه برگزار شد. در این کارگاه 32 نفر حضور پیدا کردند (29 مشارکت‌کننده و سه خبرنگار) 3 نفر از افراد مشارکت‌کننده از شهرهای دیگر استان همدان کارگاه ما را همراهی کردند.

کارگاه طبق پروتکل از پیش تعیین شده برگزار شد البته به تناسب درخواست مشارکت کنندگان تغییراتی در روند برگزاری کارگاه انجام پذیرفت. افراد حاضر در کارگاه را، از افراد شاخص و شناخته شده در حوزه مسائل مربوط به خانواده از جمله زنان؛ اعتیاد، کودکان کار و ... که دغدغه کار اجتماعی و کمک به بهبود وضعیت جامعه را دارا بودند تشکیل ­می‌دادند. 13 نفر از شرکت کنندگان از سازمان‌های دولتی و دانشگاه، 4 نفر از روزنامه نگاران (سه نفر جهت تهیه خبر در باب کارگاه) و سایر شرکت کنندگان افراد عضو سازمان‌های مردم نهاد و از فعالان اجتماعی بودند.

در بخش اول دکتر اسدالله نقدی رابط انجمن جامعه شناسی در استان همدان و معاون دانشجویی دانشگاه که همچنین شهروند برگزیده استان همدان می‌باشند، در باب طرح گفتگوی ملی خانواده و آشنایی اولیه مشارکت کنندگان سخنانی ایراد نمود. بعد از ایشان پروفسور یعقوب محمدی فر رئیس دانشگاه بوعلی سینا به مسائل خانواده‌های امروزی اشاراتی نمود. سومین فرد  دکتر دوروزی مدیر کل امور بانوان استانداری همدان بود که ایشان هم با توجه به اشرافی که به مسائل خانواده در این استان دارد سخنانی در این باب ایراد کرد. بعد از این مرحله به سالن دوم مراجعه شد و کارگاه شروع گردید. در این مرحله خانم سلماسی رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر و دکتر دوروزی ما را همراهی نمودند.

محور اصلی موضوعات انتخاب شده توسط افراد عبارت بودند از:

• آسیب‌های اجتماعی-روانی- خانواده متزلزل
• فقر اطلاعاتی و آموزشی
• بیکاری – دغدغه‌ های مالی
• شکاف بین نسلی – تضاد

در این کارگاه با توافق تمامی افراد مشارکت‌ کننده ضمن طرح این موارد به عنوان مبنا و تنه درخت مسائل به ریشه‌یابی این مسائل و همچنین بررسی پیامدهای آن پرداخته شد. در جدول عینی ذهنی جایگاه موضوعات مطرح شده (اصلی - ریشه‌ها – پیامدها) مشخص و در پایان ضمن آشنایی با تفکر انتقادی؛ سیاست‌های انجام شده توسط سازمان‌های دولتی و مردم نهاد در زمینه موضوع اصلی خود را مورد بررسی انتقادی قرار داده و سیاست‌های پیشنهادی خود را ارائه کردند سپس مزیت این راه‌حل‌های پیشنهادی، معایب، مکانیسم‌های موثر در جهت اجرا، افراد و ارگان‌های موثر، افراد جامعه هدف و همچنین نحوه اجرای به لحاظ زمانی و مکانی مورد بحث قرار گرفت.

کارگاه از ساعت 8:30 صبح آغاز و در ساعت 19 به پایان رسید. بخش چالش برانگیز کارگاه، بخش ارائه برگ سفید جهت بیان مسائل مورد نظر و قرائت کارت‌ها توسط مشارکت کنندگان بود که بحث‌های چالشی مفیدی بین افراد صورت گرفت.

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این کارگاه فراهم آمدن امکان گفتگو و مباحثه به شکلی آزادانه‌تر و بدون پیش زمینه محدود کننده افراد مختلف با زمینه‌های فعالیت متنوع بود. لازم به ذکر است که چهار موضوع محوری که به عنوان تنه درخت مشکلات اصلی مد نظر قرار گرفت توسط تمامی مشارکت کنندگان مطرح سپس در گروه‌هایی با چرخش اعضا و به شکل انجام کار گروهی سلسله وار و نه محدود انجام گرفت. بدین نحو که افراد علاوه بر تمرکز بر روی کار گروه خود به شکل مستقل در گروه‌های دیگر نیز حضور داشته و دقایقی بر سر مسائل با هم به بحث و گفتگو نشستند.

با سپاس از دکتر زند جهت ایجاد امکان برگزاری کارگاهی با محوریت خانواده و مسائلی که اکثر خانواده‌های ایرانی امروزه درگیر آن هستند و همچنین تشکر از زحمات بی‌دریغ خانم قاسم زاده که در هر مرحله با حسن خلق ما را همراهی کردند.

*تسهیل گر طرح در استان همدان

 

• < قبلی