عاليه شكربيگي*

مقدمه

خانواده به مثابه مهمترين نهاد اجتماعي كه همه ما در هر سني كه هستيم ايفاگر نقشي در آن مي باشيم، امروز بر اساس شواهد پژوهشي دچار بحران گشته و به نظر مي رسد علت اصلي اين بحران ها فقدان گفتگو در خانواده است.طلاق عاطفي، افزايش طلاق، تغيير ابعاد خانواده، كاهش سرمايه اجتماعي، شكاف بين نسلي، حضور خانواده در شبكه هاي اجتماعي، فردگرايي و.. امروز از آسيب هايي است كه نهاد خانواده را درگير كرده است و به نظر مي رسد اگر امر مهمي مانند گفتگو ميان اعضاي خانواده جاري و ساري گردد، احتمالا ميزان آسيب هاي اجتماعي كاهش خواهد يافت و از طريق گفتگو به مفاهمه و فهم مشترك در اين نهاد خواهيم رسيد. بر اين اساس طرح ملي گفتگوي خانواده در سراسر کشور با مشاركت انجمن جامعه شناسي ايران و معاونت زنان و خانواده ریاست جمهوری شکل گرفت.

«طرح ملی گفتگوی خانواده» به مثابه یک طرح پژوهشی گفتگومحور و چند مرحله ای، مرحله نخست خود را در شهر ورامین و با همكاري دفتر انجمن جامعه شناسی استان تهران و معاونت زنان و خانواده نهاد ریاست جمهوری با اجرای کارگاه مسئله یابی مشارکتی برای تسهیلگران سطح یک در تاریخ 27 شهریور ماه 1398 در سالن جلسات مرکز بهداشت و سلامت این شهرستان با حضور 25 نفر از اعضای سازمان‌های مردم نهاد و تشکل های غیردولتی، تسهيلگران در دستگاه‌هاي دولتي، خبرنگاران، دانشگاهيان، احزاب، اساتيد و پژوهشگران حوزه علوم اجتماعي برگزار نمود. گزارش برگزاری کارگاه را در ادامه می‌خوانید.

گام اول: شناسایی و دعوت از دانشگاهيان، پژوهشگران، فعالان اجتماعی، موسسات مردم نهاد و خبرنگاران و افرادي از احزاب سياسي

در این مرحله با همیاری امور بانوان استانداری تهران و همین امور بانوان شهرستان ورامین تلاش شد تا بهترین گزینه ها از میان دانشگاهيان، پژوهشگران و فعالان مدني و اجتماعی شهرستان ورامین جهت برگزاری کارگاه و آماده سازی این افراد برای فاز اول طرح گفتگوی ملی در شهرستان ورامین گلچین شود. با كمك از روش پرسان پرسان ( گلوله برفي) و امور بانوان استانداري تهران و شهرستان ورامین، توانستیم در اواخر شهریور ماه 25نفر از این افراد را که ذیل پنج گروه اعضای هیئت علمی دانشگاه ها، کارشناسان دستگاه های دولتی، فعالان اجتماعی نهادهای غیردولتی (سمن ها) و فعالان مدني، حقوق­دانان و همچنین صاحبان قلم در عرصه مطبوعات قرار داشتند، انتخاب نمايیم.

در تاریخ 27 شهریورماه 98 اين كارگاه با شور و نشاط گروهي شروع شد و در تمام لحظاتي كه در دوره حضور داشتيم فعال بودن و با نشاط بودن اشخاص، شاخصه مهم كارگاه در گفتگوهاي شكل گرفته در اين دوره بود. همچنين همكاري و صميميتي كه بين افراد شكل گرفت، باعث شد تا بارها افراد دعوت شده عنوان نمايند كه دوره خيلي خوبي بود و ما تاكنون حضور در چنين دوره اي كه شاهد گفتگو تا رسيدن به فهم مشترك درباره مسائل اجتماعي باشيم، را تجربه نكرده بوديم. یکی از مشارکت کنندگان نظر خود این طور بیان می‌کند: «من به دفعات در كارگاه از ديدن گفتگوهايي كه در ارتباط با مسائل اجتماعي كه پيامي از سوي كارت هاي سفيد بود، به وجد آمدم و آنجا بود كه فهميدم اگر چه حوزه هاي مختلف جامعه شناسي داراي اشتراكاتي هستند اما نحوه برخورد آنها با پديده هاي اجتماعي متفاوت است و شايد تنها در جامعه شناسي مردم مداراست، كه سخن ها از نزديك شنيده مي شوند و انسان ها در يك ارتباط رويارو به تبادل نظر مي پردازند و اين خود خيلي ارزشمند مي باشد». به واقع حلقه گمشده ارتباطات انساني در جامعه و نهاد خانواده هم همين است كه با هم به گفتگو بپردازيم، و اين مهم به دليل تك گويي در امر جامعه پذيري نهادهای خانواده، آموزش نيازمند راهي طولاني است تا بتوانيم سخنان ديگران را گوش بدهيم و گفتگو و خوب شنيدن را به عنوان يك امر اجتماعي در ارتباطاتمان نهادينه كنيم .

آماده سازي لوازم ضروري براي كارگاه كه از ابزارهاي برگزاري اين دوره بود، مرحله تهيه و تدارک امکانات لازم برای اجرای کارگاه خيلي وقت گیر نبود و طی چند روز كاري امکان تهیه لوازم ضروری برای برگزاری آن فراهم شد ( تلاش نمودم در انتخاب لوازم از رنگ‌هاي شاد استفاده نمايم، معتقدم رنگ زيبا در روحيه انسان بسيار تاثير گدار است كه در عمل هم بود.)

اجراي کارگاه گفتگو محور

بنيادي ترين و اساسي ترين قسمت كارگاه برگزاري آن بود كه خود داستاني جدا دارد، هم از اين بابت كه اين اولين كارگاه مسئله يابي مشاركتي در شهرستان ورامین بود كه مستقيما درگير اجراي آن شدم، و برگزاري كارگاه بر اساس پروتكلي بود كه در كارگاه تهران آموختم و تا زمان برگزاري چندين بار اين پروتكل را براي اجرايي خوب و كيفي مرور نمودم.

در روز موعود تمام دعوت شدگان طی یک روز از ساعت 8 صبح الی 5 بعد ازظهر حضور داشتند و با همكاري و همدلي گنجعلی و پور اکبری (تسهیلگر ورامین) كه نهايت همراهي را داشتند، برنامه را به گونه ای پیش بردیم که تا 5 بعد ازظهر تمامي «بازي – فعاليت‌ها» را انجام دهيم . مراحل مختلفی مانند نوشتن سوالات و ابهاماتی که افراد در ابتدای کارگاه داشتند، توزیع کارت های سفید، بازخوانی این کارت ها و تمرین گوش کردن فعال، گروه بندی افراد به صورت گروه های3-4 نفره، توزیع کارت‌های صورتی، تعیین مسئله­ محوری توسط هر گروه، طراحی درخت مشکلات، تکمیل جدول T و برشمردن و ارزیابی فعالیت های دولتی و غیردولتی صورت گرفته به علاوه راهکارهای هر گروه، توزیع مسائل در جدول ذهنی- عینی، توزیع کارت های سوخت، گذار از مسئله به پویش، توزیع مقالات علمی در مورد مسائل مختلف اجتماعی، تهیه نسخه نهایی درخت مشکلات و در نهایت برپایی نمایشگاه و نقد هر گروه توسط گروهی دیگر. همچنين بعد از توزيع كارت هاي سفيد و بحث و گفتگويي فعالي كه پيرامون اين كارت ها شكل گرفت و ذكر اين مهم كه كارت هاي سفيد همه مباحثي كه پيرامون مسائل اجتماعي است را در بر نمي گيرد، استفاده از كارت هاي صورتي در سطحي وسيع شكل گرفت و تراوشات فكري را با بهره گيري از بينشي جامعه شناسانه در كارت هاي صورتي ثبت نمودند.

گفتنی است كه سرپرست امور بانوان شهرستان ورامین (اکبری پور) از آغاز تا پایان کارگاه همراه ما بودند. در پايان کارگاه دعوت شدگان با انرژي كامل و رضايت از آن چه در كارگاه گذشت، براي انجام فعاليت در کارگاه های ششگانه اعلام آمادگي نمودند.

---

*مجری طرح ملی گفتگوی خانواده درشهرستان ورامین

 

• < قبلی
• بعدی >