چند روز از درگذشت استاد برجستۀ جامعه شناسی ایران «جناب آقای دکتر غلامعباس توسلی» گذشته است و من حیران که چگونه مرگ داس اجل را برداشته و پیکر بزرگان سینما (خسرو سینایی، نصرت کریمی، نصرالله وحدت و..)، موسیقی (استاد شجریان بی بدیل) و جامعه شناسی(دکتر طالب، دکتر آشتیانی و دکتر توسلی ..) را یکی پس از دیگری،  درو می کند، غافل از اینکه تعالیم و اندیشۀ این بزرگان در درونی ترین لایه های وجودی ما نفوذ کرده است و تا هستیم و نفس می کشیم، یاد و راه  این عزیزان را گرامی می داریم.

در میان خاطرات فراوانی که از استاد در ذهن دارم، اولین برخوردم در سال 1378  با ایشان در جلسۀ مصاحبۀ دکتری بود، نگاهی به کارهای من انداخت و بعد سرش را بلند کرد و گفت حالا زود است برای پذیریش شما در این مقطع و بروید و بیشتر زحمت بکشید تا در عرصۀ علم تجربه کسب کنید، آن موقع شاید معنای حرف استاد را عمیقاً درک نکردم و 5 سال بعد در سال 1383 دوباره به محضرش شتافتم و این بار تشویقم کرد و گفت خوب پیشرفت کردی، اما چرا علوم تحقیقات انتخاب نکردی؟ گفتم استاد راهم دور است، اما حتماً در محضر علمی شما حضور خواهم یافت و آن سال 1383 در واحد تهران مرکزی قبول شدم، در واقع استاد با رفتارش به من یک پیام ماندگار برای حضور علمی ام در عرصۀ عمومی داد که کسب هرچیزی نیازمند زحمت و تلاش و کوشش و پشتکار است، همانگونه که خود درطی مسیر علمی و سیاسی ودینی اش، مرارت های زیادی را متحمل شد.

در پیشینۀ علمی استاد، تلاش بی وقفۀ او در تولید ده‌ها مقاله و کتب متعدد با مضامین تخصصی و اجتماعی در ژورنال‌های داخلی و خارجی است، همچنین، استاد توسلی  در شکل‌گیری خانوادۀ بزرگ جامعه شناسی ایران، بسیار تاثیرگذار بود، به‌خصوص نقش وزینش در مباحثات شورای انقلاب فرهنگی بعد از انقلاب، که اگر استاد توسلی نبود در آن زمان، رشتۀ جامعه شناسی هم امروز نبود و بعد از حمایت جدی و یک تنه اش برای حفظ این رشته، عمر پربرکت خود را صرف تقویت و رشد این رشته نمود و از اولین موسسان انجمن جامعه شناسی ایران  به عنوان "انجمن علمی برتر ایران در سال‌های اخیر" بود. استاد همچنین در شکل گیری رشتۀ جامعه شناسی در دانشگاه آزاد به همراه سایر پیش کسوتانی چون دکتر ساروخانی، دکتر ازکیا، دکتر سیف الهی، دکتر مهدوی و سایر بزرگان عرصۀ جامعه شناسی در واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد نقش بسیار قابل توجهی ایفا نمود.

از سجایای برجستۀ استاد، مسئولیت و احساس تعهد او در قبال کشور و  چگونگی دموکراسی و توسعه در کنار معنویت و دین باوری پیراسته از هر نوع اندیشۀ بازدارنده بوده است. دکتر توسلی در عرصه‌های دین، علم و سیاست حضوری پربار در عرصۀ عمومی داشت و عضویت او درجبهۀ نهضت آزادی ایران، دلیلی بر دغدغه های او در عرصۀ دموکراسی خواهی او بود.

 در هرحال، امروز ما  در دانشگاه‌های کشور چه دولتی و چه آزاد، شاهد حضور گستردۀ اساتید، دانشجویان و فارغ اتحصیلان رشته‌های علوم اجتماعی در توسعۀ علم جامعه شناسی و خلق گفتمان معرفتی  در ایران هستیم، که بی تردید تلاش ها و صبوری های استاد مسلم جامعه شناسی ایران و سایر اساتید بزرگوار این حوزه، در این راه هویدا است و با توجه به اجتماعات علمی در این بستر و اهمیت و نیاز سیاستگذاران و حکمرانان برای حل مسایل اجتماعی ایران، می توان به این نکتۀ قطعی اشاره نمود که این دستاورد حاصل تلاش استاد توسلی و سایر همراهان او می باشد.

دکتر توسلی قلب تپندۀ علم جامعه شناسی در ایران بود و هست و به عنوان یک رهرو، راه او را تا زمانی که هستم ، ادامه خواهم داد . هزاران دانش آموختۀ جامعه شناسی امروز، یاد او را گرامی می‌دارند و او سرمایۀ علمی، اجتماعی علم جامعه شناسی در ایران هست و خواهد بود و رحلت این بزرگ جامعه شناسی را به خانوادۀ بزرگ جامعه شناسی ایران، دانشجویان و اساتیدی که او پرورش داد و هم اکنون در دانشگاه‌های ایران مشغول تحصیل و پژوهش هستند و خانوادۀ محترم استاد و علی الخصوص خانم دکتر افسانۀ توسلی که در سال های بیماری استاد، نقش تاثیرگذاری در حمایت روانی و علمی و اجتماعی پدر داشت تسلیت عرض می کنم و امیدوارم خداوند رحمان، جایگاه استاد را در بالاترین مرتبۀ الهی قرار دهد. در پایان، با شعری از" قیصر امین پور" یاد استاد را گرامی می دارم:

حرف‌های ما هنوز ناتمام...

تا نگاه می‌کنی

وقت رفتن است،

باز هم همان حکایت همیشگی

پیش از آنکه باخبر شوی

لحظه عزیمت تو ناگزیر می‌شود

آی...

ای دریغ و حسرتِ همیشگی

ناگهان

چقدر زود

دیر می‌شود!