سیامک زندرضوی ⃰

زند رضویدرتاریخ هفدهم آذرماه امسال، درهمایشی با عنوان «بررسی سرفصل دروس مقطع کارشناسی رشته جامعه شناسی»  که توسط کار گروه علوم اجتماعی، شورای تخصصی تحول و ارتقاء علوم انسانی، برگزارشد و نزدیک به سی نفر از مدیران گروه های علوم اجتماعی سراسر کشور در آن حاضر بودند. عناوینی به عنوان  دروس دوره مذکور (رشته پژوهشگری فعلی) ارایه، و توسط حاضران مورد نقد و بررسی قرار گرفت. این بحث ها در طول یک ماه پس از آن جلسه، به اشکال گوناگون از جمله در شبکه‌های اجتماعی  ادامه یافت.

پرسش کلیدی این است چه دروسی با چه محتوایی برای تربیت کارشناس رشته جامعه شناسی مناسب است که سبب شود دانش آموخته رشته: از بینش جامعه شناسانه، دانش ضروری و به روز و مهارت کافی برخوردار شود. تا در بازار اشتغال در حال دگرگونی، جایگاه حرفه ای خود را بدست آورد و با اتکا به تشخص، ابتکار وکنجکاوی ذاتی، خود را به روز نگه داشته و به سهم خود، در کاهش معضلات اجتماعی نقش آفرینی کند.

این امر ممکن نخواهد بود مگر آنکه آنان در این دوره امکان آشنایی با  انواع نظریه ها، روش های پژوهشی (پیمایشی، موردی، مشارکتی و...)، و حوزه های گوناگون جامعه شناسی را داشته و قادر باشند فرایندهای مرتبط با  فعالیت های اجتماع محوررا تسهیلگری کرده و در هماهنگی فعالیت های بین رشته ای حضور موثر و فعال داشته باشد.

عرصه هایی که از همین امروز و بویژه در رویکرد توسعه اجتماع محور، تقاضای موثر، درطرح های محله ای شهرداری ها، سازمان های دولتی (بهزیستی در حاشیه شهرها، راه و شهرسازی در بافت های فرسوده و...) سازمان های مردم نهاد وطرح های واحدهای سازمان ملل وجود دارد.

 پس از جلسه  هفدهم آذر ماه، گفتگو در میان دو گروه ( همکاران دانشگاهی و دانشجویان رشته ازیک طرف و کار گروه علوم اجتماعی شورای تحول از طرف دیگر) به طور غیر مستقیم ادامه یافت و در نهایت به انتشار متن تازه ای به عنوان «جمع بندی نتایج نظرات» با امضای دبیر شورای تخصصی تحول و ارتقاء علوم انسانی منجرشد؛ که در آن درخواست شده است، موضوع در گروه های آموزشی طرح و نظر نهایی تا 30 دی به دبیر خانه شورا ارسال شود.

از آنجا که اینجانب از ابتدا، درجلسه هفدهم آذر ماه، «مساله» را پیگیری کرده و در اطلاع رسانی جنبه های گوناگون آن کوشیده ام، خود را محق می دانم در ادامه گزارشی را مشتمل بر دو جدول، با تاکید بر دو نکته و یک  پیشنهاد عرضه کرده و درخواست یاری نمایم:

درجدول شماره1 ، داده ها، برپایه متن تحویلی مورخ 17 آذرماه 1395 تحلیل فایل صوتی  همان جلسه (همایش) و جمع بندی ارسال شده شورای تحول (14 دی 1395) تهیه شده است.

ستون اول:  نشان دهنده جزییات موفقیت گفتگوهای انجام شده در جلسه هفدهم آذر ماه است، عینیت یافتن خرد جمعی  که پیامد آن، اصلاح برنامه پیشنهادی توسط کارگروه مذکور است.

ستون دوم: نشان دهنده عدم موفقیت در گفتگوهاست، که پیامد آن اصرار کار گروه برعناوین دروس پیشنهادی خویش است.

در ستون سوم: عناوین دروسی درج شده است که  درمجموع مورد توافق طرفین است.

در جدول شماره 2، در ستون اول عناوین درس هایی آمده است که در دانشگاه های سراسر کشور به عنوان  درس های عمومی برای همه رشته‌ها تعریف شده است وطبیعتا شامل رشته های علوم اجتماعی هم می شود. در ستون دوم عناوین درس های طراحی شده  خاص، دوره کارشناسی رشته جامعه شناسی توسط  این کارگروه ویا نسل قبلی آنان، آمده است.

نکته اول: آیا  شایسته تر نیست تا درس های عمومی هشتگانه  برای دانشجویان جامعه شناسی (ستون اول جدول 2) بطور خاص به گونه ای باز تعریف  شودکه محتوای، دروس پنجگانه ستون دوم راهم پوشش دهند؟

وبه جای درس های پنج گانه پیشنهادی (ستون دوم) در جدول (2)، درس هایی مانند موارد  زیر، تعریف شود که به نیاز جامعه، از فارغ التحصیلان کارشناسی رشته جامعه شناسی، نزدیک تر است؟

  1. اصول پروژه نویسی
  2. پروژه‌های اجتماع محور (طراحی،  اجرا، دیدبانی و ارزیابی)
  3. تسهیل‌گری اجتماعی
  4. هدایت پروژه‌های چند رشته‌ای و بین رشته‌ای
  5. مستند سازی و تدوین

نکته  دوم: آیا شایسته تر نیست در اکثر دروس جامعه شناسی، از هر دو واحد درس، یک واحد عملی تعریف و ملزومات آن به دقت پیش بینی شود و دانشگاه ها ملزم به فراهم کردن آن باشند، تا دانشجویان عملاً فرصت تمرین کار حرفه‌ای را در طول تحصیل به دست آورند؟

در پایان، از آنجا که تدوین سرفصل درس ها برای یک رشته علمی، مستلزم مشخص کردن چشم انداز، روشن کردن اهداف وترسیم نقشه راهی است که ار دل آن اسامی دروس زاده می شوند، براساس نتایج تاکنونی فعالیت کارگروه علوم اجتماعی شورای  تحول، که به بخشی از آن اشاره شد، انتظار می رود فعالیت این کارگروه فورا متوقف شود و گروهی از اشخاص حقیقی و حقوقی منتخب از درون انتظام علمی، کار بازنگری را آغازکنند و گزارش های خود را مرحله به مرحله برای نقد و بررسی در اختیارگروه های ذینفع مرتبط  واجتماع علمی قرار دهند؛ تابتوان رشته جامعه شناسی در دوره کارشناسی را به شکلی شایسته و مفید باز تعریف کرد.

جدول شماره 1

موفقیت گفتگو و پیروزی خرد جمعی عدم موفقیت در گفتگو و غیبت خردجمعی عناوین دروسی  که مجموعا مورد موافقت طرفین بوده است.اختلاف در جایگاه آن ها است
بازگشت دروس حذف شده

مبانی فلسفه(1)

زبان تخصصی(1)

زبان تخصصی(2)

حذف شدن درس اصول علم اقتصاد

دروس اختیاری

جامعه شناسی ایران

جامعه شناسی فیلم وسینما

جامعه شناسی جوانان

جامعه شناسی ورزش

جامعه شناسی اوقات فراغت

جامعه شناسی جامعه اطلاعاتی

ادغام وکاهش واحد ریاضی وآمار از دو درس و چهار واحد به یک درس ودو واحد
    کاهش تعداد واحد ویا حذف درس کارتحقیقی از 4 واحد به 3 واحد به عنوان پروژه پژوهشی در متن اول در متن دوم دیده نمی‌شود

دروس تخصصی

فلسفه علوم اجتماع

جامعه شناسی کارآفرینی

جامعه شناسی محیط زیست

جامعه شناسی هنر و فرهنگ عامه

روش تحقیق از دو درس و 5 واحد به سه درس و 6 واحد

تغییر عنوان و باز شدن راه برای تخصص غیر جامعه شناسی جامعه شناسی در ادبیات فارسی به اندیشه اجتماعی در ادبیات فارسی
تغییر عنوان و قدسی کردن امر اجتماعی جامعه شناسی جنگ به جامعه شناسی جنگ و دفاع مقدس

جدول شماره (2) عناوین دروس با رویکرد اسلامی کردن دانشگاه‌ها

مجموعه درسهای عمومی که همه دانشجویان می‌گذرانند مجموعه دروس پایه وتخصصی که در رشته جامعه شناسی از سال1366 تا کنون اضافه و یادر این کارگروه ایجاد شده است.

-اندیشه اسلامی (1)

-اندیشه اسلامی(2)

-تاریخ اسلام

-انقلاب اسلامی

-اخلاق اسلامی

-تفسیر نهج البلاغه

-تفسیر قرآن

-تاریخ اسلام

2واحد

2واحد

2واحد

2واحد

2واحد

2واحد

2واحد

2واحد

-سیر تفکر اجتماعی در اسلام

-انسان شناسی اجتماعی از دیدگاه اسلام و سایر مکاتب جامعه شناسی

-مفاهیم اجتماعی در متون اسلامی

-جامعه شناسی کشورهای اسلامی

-نهضت‌های اسلامی صد ساله اخیر

2واحد

2واحد

2واحد

2واحد

2واحد

8 درس 16 واحد 5 درس 10 واحد

 

⃰عضوهیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه شهید باهنر کرمان و عضوهیئت مدیره انجمن جامعه شناسی ایران