محمد عبداللهی*

جامعه امروزی ایران در فرآیند توسعه ملی با مسائل و موانع عدیده ای روبرو است که اصلی ترین آنها در ردیف موانع نرم افزاری (فکری، فرهنگی و اجتماعی) قرار می گیرند. طرح صحیح و شناخت علمی این گونه مسائل و موانع و ارائه راه حلهای عملی و مناسب در جهت رفع یا مقابله خردمندانه با آنها و کمک به توسعه متوازن و پایدار جامعه در قلمرو علوم اجتماعی است. همان طوری که در جامعه امور و مسائل نرم افزاری پیچیده تر و مهم تر و تعیین کننده تر از امور و مسائل سخت افزاری اند، علوم اجتماعی هم به عنوان بخش نرم افزار علوم نسبت به علوم طبیعی یا بخش سخت افزار آن پیچیده تر است و در جوامع امروزی به ویژه جوامع در حال گذار و درگیر با انواع مسائل و آسیب های اجتماعی، می تواند نقش مهم تر و تعیین کننده تری در تولید دانش علمی، تربیت نیروی انسانی و کمک به توسعه جامعه و بهبود وضع مردم ایفا نماید.

متاسفانه علوم اجتماعی در ایران هنوز جایگاه اصلی خود را در جامعه پیدا نکرده و برای ایفای نقش حقیقی خود نیازمند تحولی اساسی است. این تحول باید با همفکری و همکاری و همسویی اصحاب علوم اجتماعی در کلیه اجزاء متشکله خرده نظام علوم اجتماعی در ارتباط با شرایط و نیازهای امروزی ایران و مقتضیات جهان صورت گیرد.

انجمن های علوم اجتماعی به عنوان نهادهایی دموکراتیک مناسب ترین محمل هایی هستند که از طریق آنها اصحاب علوم اجتماعی می توانند خردمندانه و به دور از هر نوع سلطه در ارتباط با وضعیت امروز و فردای علوم اجتماعی و جامعه به طرح مسئله بپردازند و زمینه را برای انجام پژوهشهای جمعی توسط استادان، پژوهشگران و دانشجویان و ترویج و اشاعه آن بوسیله کنشگران فعال این حوزه را فراهم سازند. تولید و ترویج یافته های حاصل از این گونه فعالیتهای جمعی مورد قبول اصحاب تخصص می تواند به توسعه علوم اجتماعی و به تبع آن توسعه جامعه کمک نماید.

اصحاب علوم اجتماعی ایران باید بدانند که هیچ کس جز خود آنان نمیتواند مسائل و مشکلات علوم اجتماعی در ایران را مطرح، توصیف و تحلیل نماید و در حل آنها کوشا باشد. این امر به صورت فردی عملی نیست، تلاشی جمعی لازم دارد. با توجه به خصلت انتقادی این گونه فعالیتها چنین به نظر می رسد که انجمن های علمی مناسب ترین محمل انجام این نوع هم اندیشی ها و همکاری ها باشند. زیرا سازمانهای مردم نهاد مستقل از دولت به ویژه انجمنهای علمی در مقایسه با نهادی های دولتی و خصوصی زمینه مناسبتری را برای گفتگوی آزاد خردمندانه و به دور از سلطه فراهم می سازند. انجمن های علمی برآیند تراکم یافته ای از سرمایه های انسانی، اجتماعی و علمی اند که در فرآیند تعاملات اصحاب اندیشه شکل می گیرند و نهادمند می شوند. تخریب و فرسایش این نوع نهادها بسیار ساده تر از تکوین و تحکیم آنهاست. کسانی که در راه پیشرفت علمی کشور تلاش می کنند نمی توانند نسبت به این نوع نهادها بی تفاوت باشند.

همه اندیشمندان اجتماعی به خوبی می دانند که شکل گیری و رشد این نوع نهادها در جوامع دارای حکومتها و ایدئولوژیهای حداکثری کار ساده ای نبوده و نیست. ما باید تلاش کسانی که در فرایند ایجاد و توسعه این نهادها صادقانه گام برداشته اند ارج بگذاریم و با استفاده بیشتر و بهتر از فرصتها و مقابله جدی تر با تهدید های پیش رو در تقویت انجمنهای علمی و از طریق آنها در راستای اعتلای علوم اجتماعی برای کمک به توسعه جامعه و کوشش در جهت تخفیف آلام مردم اهتمام ورزیم.

* رئیس سابق انجمن جامعه‌شناسی ایران