نشست گروه علمی- تخصصی جامعه شناسی تفسیری انجمن جامعه شناسی ایران با موضوع «تحول معنای عشق در زندگی زنان» و با حضور دکتر سهیلا علیرضانژاد روز دوشنبه 22 آذرماه 1395 در سالن جلسات انجمن جامعه شناسی ایران برگزار شد.

سخنران این نشست بحث خود را با این مقدمه شروع کرد که برخی عشق را موضوعی بسیار فردی و شخصی می دانند و معتقدند که بحث در مورد عشق در حیطه علم جامعه شناسی نمی گنجد؛ اما عشق کاملا به جامعه شناسی نیز مربوط است زیرا این حس در ارتباط با دیگر افراد جامعه به وجود می آید و احتمالا هر جامعه ای نوع عشق ورزی خاص خود را تولید می کند.

دانشیار دانشگاه آزاد در ادامه افزود: در پی سوالات و دغدغه های شخصی خود در خصوص عشق و شناخت علمی و دقیق این حس از سال ۱۳۸۴ تصمیم گرفتم این موضوع را در زندگی زنان تحصیلکرده شاغل بررسی کنم. در خلال این مدت زنان زیادی پذیرفتند که با این پژوهش همکاری کنند که زندگی عاشقانه ۴۵ زن مورد بررسی قرار گرفته و در این جلسه گوشه ای از نتایج این پژوهش طولی و کیفی را به اشتراک خواهم گذاشت.

او سپس برای نشان دادن تفاوت معنای عشق از منظرهای مختلف از قبیل جنسیت، سن و غیره از حضار پرسید: وقتی کسی به شما می گوید که عاشقتان شده استنباط شما از این جمله چیست؟ پاسخ خانم ها و آقایان به این سوال مشترک نشان داد که صراحتا معنای عشق با توجه به جنسیت مخاطب؛ متفاوت است.

سخنران ادامه داد: بنابراین؛عشق یک ذات مشخص نیست. عشق صورت(عشق انسان به انسان) تنها یک شکل ندارد بلکه پدیده و برساختی جنسیتی، اجتماعیاست و زن و مرد درک یکسانی از این پدیده ندارند.چکیده نظریات جامعه شناسی عشق حاکی از این موضوع است که عشق عمری کوتاه دارد و به موقعیت فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی هر جامعه وابسته است.گیدنز در کتاب The Transformation of intimacy چهارمدل عشق را مشخص می کند:

۱- عشق شهوانی: در این نوع عشق؛ وابستگی جنسی اولویت اول رابطه است؛ عشق قدرتمندی است و ممکن است موجب شود یک یا هر دو طرف پا روی روابط اجتماعی شان بگذارند. فرد آماده قربانی کردن است بنابراین جوامع با این عشق مخالفند و حاضر نیستند این عشق در جامعه پایه ازدواج باشد؛ چراکه از عوارض عشق شهوانی؛ قانون گریزی و سنت شکنی است.

۲- عشق رمانتیک: این عشق بیشتر مربوط به جوامع غربی است؛ چالش بین آزادی و تعهد درگیری عظیم این نوع عشق است.

۳- عشق توامان: ترکیب عشق شهوانی و عشق رمانتیک: داد و ستد عاطفی

۴- عشق ناب: صرفا رابطه عاشقانه در آن مهم است. فرد در این نوع عشق به جای فرد کاملperfect person به دنبال رابطه کامل perfect relationship است.

او سپس به بیان انواع عشق که با توجه به نظرات زنان مشارکت کننده در پژوهش فراهم شده بود و تقابل های آن ها با یکدیگر پرداخت:

۱-عشق خیابانی در برابر عشق درست و حسابی (در مصاحبه ها؛ زنان متولد قبل از دهه ۵۰ این اصطلاح را بیشتر به کار برده بودند) .

۲-عشق بالغانه در برابر عشق کودکانه : عشق فرد در ۱۷ سالگی با عشق فرد در ۳۰ سالگی متفاوت است.

۳-عشق روحانی در برابر عشق جسمانی

۴-عشق آرام در برابر عشق شدید

۵-عشق جدی در برابر عشق غیر جدی: جدیت یا عدم جدیت عشق عمدتا با توجه به نظرات مرد و میزان تعلق خاطر و تمایل او برای برقراری رابطه ای پایدار، ارزیابی می شد. البته از سوی دیگر می توان با توجه به برخی از مصاحبه به عشق به مثابه بازی نیز اشاره کرد که شکلی از عشق غیرجدی است. در این تعریف در عشق غیر جدی عشق به مثابه بازی تلقی می شود؛ دو طرف از احساسات و شادی عشق بهره می برند اما ترک این رابطه بدون رنج است، یا رنج مترتب بر آن سبک و اندک است.

۶-عشق در نگاه اول در برابر عشق تدریجی

۷-عشق مدرن در برابر عشق سنتی: عشق مدرن دارای دوگانه تعهد-فردیت است و به عنصر تعهد کم توجه تر است اما در عشق سنتی تعهد نقش اصلی را بازی می کند.

۸-عشق زنانه در برابر عشق مردانه

دکتر علیرضانژاد گفت: در طی مصاحبه ها در خصوص عشق به این نتیجه رسیدم که عنصرِ تنازع قدرت، عنصری جدانشدنیِ در عشق است. عشق زن به مرد قدرتمند به دلیل شریک شدن در قدرت او است اما همان زن می خواهد آن مردِ قدرتمند؛ تنها و تنها در برابر او ضعیف باشد! نگاه زنان شرکت کننده در پژوهش به عشق دوگونه است:

۱- عشق تجربه شده: تجربه عاشقانه و عشق آن چنان که آن را زیسته اند.

۲- عشق شنیده شده، عشق آن چنان که به ایشان عرضه شده است: عشق برساخته شده توسط رسانه ها (اعم از هالیوود؛ بالیوود؛ رمان های عاشقانه، ادبیات کهن از قبیل لیلی و مجنون و حتی ادبیات عامیانه و غیره)

فرآیند عاشق شدن زنان شرکت کننده در این پژوهش معمولا ابتدا از «خوش آمدن» شروع می شود؛ سپس به «دوست داشتن» می رسند و مرحله بعدی «عشق» است. برای خانم های متولد دهه ۳۰ به قبل پس از این مرحله، «مهر» حاصل می شود که تمام ظواهر از بین رفته و مهر جانشین تمامی عواطف شده است. برای برخی از زنان مشارکت کننده در این پژوهش پس از مرحله خوش آمدن، عشق ظاهر شده و برخی گمان می کردند پس از عشق به مرحله دوست داشتن رسیده‌اند.

سخنران این جلسه خاطر نشان کرد: بسیاری از زنان متولد قبل از دهه ۵۰ که در این پژوهش شرکت کردند، ازعشق به عنوان "دامی" برای زن یاد می کنند در صورتی که متولدین دهه ۵۰ به بعد به دنبال پیدا کردن عشق و تجربه آن هستند.در کل رویکرد زنان به عشق در ۶ دسته اصلی تقسیم بندی می شود:

۱- زنان مخالف عشق: متولدین دهه ۴۰ و بعضا دهه های ماقبل: عشق به مثابه خطر و دام .

۲- برتری دوست داشتن به عشق: برخی از زنان متولد دهه ۴۰ دوست داشتن را به جای عشق انتخاب می کنند. آنان به دنبال رابطه ای پایدارند که در آن فردیت آن ها محترم شمرده شود.

۳- طرفداران عشق رمانتیک: زنان متولد دهه ۵۰ که در این پژوهش شرکت کردند معمولا به سختی یک رابطه را ترک می کنند چون معتقدند عشق تنها یک بار رخ می دهد نه بیشتر. تمایل به عشق رمانتیک در زنان دهه 60 به ویژه تا نیمه های دهه 60 هم مشاهده شد. یکی از این زنان به مفهوم دقیق عشق رومانتیک جامع عمل پوشید او حتی علیرغم عدم وجود توان رابطه جسمی تا 6 سال با همسرش زندگی کرد و به او عشق ورزید.

۴- عشق های متعدد در طول هم: زنان متولد انتهای دهه ۵۰ و دهه ۶۰: تجربه چند عشق در طول هم و نه به طور همزمان را دارند.

۵- فانتزی حرمسرا: زنان متولد نیمه دوم دهه ۶۰ تجربه فانتزی حرمسرا را به نمایش گذاشتند. عنصر تعهد در این شرایط کم اهمیت تر می شود. به نظر می رسد فانتزی حرمسرا در نزد زنان بیشتر به مثابه عکس العمل به نوع مردانه این رفتار ایجاد شده است. تمایل به رابطه برابر در ایجاد این شرایط موثر بوده است.

۶- عشق ناب: تعهد و رابطه عاشقانه از خودِ فرد عاشق مهم تر است.

دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی در ادامه دو گانه های عشق مدرن برای زنان را برشمرد:

۱- دوگانه عقل و عشق: تمایل به عشق عاقلانه با افزایش سن افزایش می یابد.

۲- دوگانه احساس - رابطه: دوگانه تمایل به رابطه مدرن با احساسات عاشقانه سنتی در عشق مدرن؛ محل چالش است. این دوگانه در اغلب شرکت کنندگان در پژوهش دیده می شود.

۳- عشق شهوانی وعشق رمانتیک: در عین اینکه برخی از زنان متولد دهه ۶۰ در جستجوی رابطه ناب هستند، ولی هنوز احساسات سنتی آن ها را احاطه کرده و همه عناصر سنتی از ذهن زن تازه مدرن؛ پاک نشده است. آنان بر این باورند که به دنبال عشق رومانتیک هستند اما عملا نشانه های عشق شهوانی را به نمایش می گذارند.

۴- دوگانه عاشق - معشوق: حتی وقتی زن ها مایلند شروع کننده رابطه و انتخابگر باشند، همچنان تمایل دارند نقش معشوق را داشته باشند.

۵- دوگانه همسر- معشوق: تمایل به داشتن ویژگی های معشوق پس از ازدواج با وجود نقش همسری؛ برای زنان ایجاد چالش می کند. این امر در فانتزی حرمسرا نیز برای زن مطرح است. برخی از آن ها در برابر مرد در موقعیت معشوق و برخی دیگر در موقعیت همسر قرار دارند. موقعیت همسر با ثبات تراست اما فانتزی عشق در موقعیت معشوق ظاهر می شود.

۶- عاشق- معشوق- هم دست: اکثر خانم ها دنبال @male(یعنی مرد ایده آل) هستند اما در مقابل، زنانی هم هستند که به دنبال همدستانی از بین مردان می گردند، این گروه از زنان به این مردان به عنوان همدستانشان در چالش های اجتماعی نگاه می کند.

سخنران این نشست در پایان بحث خود افزود: نتایج این پژوهش؛ مهر تاییدی بر این جمله گیدنز میزند که :ازدواج برای عشق می تواند بر روند افزایشی طلاق به نحو مثبت تاثیرگذار باشد.

این نشست در ساعت 19 با پرسش و پاسخ میان حاضران در جلسه به پایان رسید.

 

• < قبلی
• بعدی >