مهری طیبی­ نیا*

نشستی یک روزه به همت پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و همکاری معاونت فرهنگی دانشگاه اصفهان و گروه فرهنگ و جامعه انجمن جامعه شناسی ایران با موضوع «بررسی و آسیب شناسی فرهنگی دانشگاههای استان اصفهان» روز دوشنبه سیزدهم دی ماه 1395 در تالار معارف دانشگاه اصفهان با حضور مدیران و کارشناسان فرهنگی استان، دانشجویان و اعضای هیئت علمی برگزار شد.

در ابتدای این نشست دکتر شانظری، معاون فرهنگی و اجتماعی دانشگاه اصفهان، ضمن خوشامدگویی به حاضران، با تاکید بر تحولات عرصه های گوناگون زندگی انسان، به تغییر در عرصه علم، فرهنگ، زندگی روزمره و سبک زندگی در گذر تاریخ اشاره کرد و با این پیش فرض که تغییر اصل مسلم جهان طبیعت است افزود: تغییر، موجب رفاه، آسایش و گسترش عرصه های گوناگون است و ما نمی توانیم بیش از اندازه در مقابل تغییر بایستیم. وی با اشاره به اهمیت این امر که گاه تغییر منشا تفاوت، رشد و پیشرفت و توسعه بوده و در همه عرصه های بشری مطلوب است، به بعد دیگر تغییر و نقش آن در انقلاب هویت و گسست نسل ها اشاره و تاکید کرد: اگر اصل تغییر را بپذیریم، بنابراین باید تفاوتها را نیز بپذیریم و این امر، منشا گسست نبوده بلکه به روز شدن سنت است.

وی با اشاره به مطلوب بودن به روز شدن سنت، پویایی انسان را در نو شدن در بستر این تفاوت دانست و با توجه به منشا گسست و لوازم آن، انقلاب هویت و ارزش را خطرناک و رسالت بخش های بزرگ فرهنگ را استفاده از بستر تغییر در نو شدن انسان با درنظر گرفتن کرامت و اخلاق انسانی عنوان کرد.

در ادامه نشست دکتر قنبری با موضوع «بررسی ناهنجاری‌های اجتماعی-فرهنگی» به بررسی چگونگی ارتباط با جنس مخالف در محیط دانشگاهی پرداخت و با اشاره به این موضوع که در هر مسئله­ای انکار و سرکوب نمی تواند مشکل گشا شود و عادی­سازی مسئله اصلی است به صحبت خود درباره دانشگاه وفرهنگ ارتباطات دانشجویان با جنس مخالف اشاره کرد و به ذکر نتایج حاصل از سه مطالعه طولی خود در دانشگاه در این ارتباط پرداخت. او با ذکر این مطلب که گفتمان عمومی و غالب روابط اجتماعی در دانشگاه، ارتباط با جنس مخالف است، به یک تغییر پارادایم در ارتباط با جنس مخالف در دانشگاه پرداخت و دانشجوی امروز را با باورها و نگرش های متفاوت که در رفتار او نیز مشهود می شود ارزیابی کرد.

وی با اشاره به فضای فعلی دانشگاه در ارتباط با جنس مخالف، پتانسیل و ظرفیت موجود حرکت به سمت تغییر روابط را نگران کننده دانست و به ذکر شواهدی از خود اظهاری دانشجویان در این زمینه پرداخت. دکتر قنبری تصویر آینده فرهنگی ما در این ارتباط را حرکت همپای غرب عنوان کرد و با طرح پیشنهاداتی در ارتباط با مدیریت روابط با جنس مخالف در دانشگاه به سخنان خود پایان داد.

در ادامه جلسه دکتر رضایی سخنران دیگر نشست با موضوع «بررسی وضعیت دین گریزی و دین گرایی در بین دانشجویان» به سه علت گریز و مولفه اساسی در این زمینه اشاره کرد و گفت: آگاهی، منفوریت و داشتن پناهگاهی که بتوان به آن پناه برد از جمله دلایل دین گریزی در بین دانشجویان محسوب می شود. وی با اشاره به هفت پناهگاه فیلسوفان از این منظر؛ عقلانیت، قانون، غلبه بر طبیعت، اخلاق زیستن، تصفیه درون و معنویت (معنویت های سکولار) را پناهگاه‌های دین گریزی عنوان کرد و گفت: گریز از دین را در سه سطح فهم، قبول و عمل مطرح است. در جامعه ما دو معنا از گریز دین شایع است. معنای اول اینکه متدین و متشرع به دین نبوده و به تعبیری رفتار مورد تایید دین نباشد و دوم بی اعتنا بودن به دین که وی این معنای گریز را خطرناک دانست.

او در ادامه سخنانش با طرح این موضوع که آیا دین گریزی فرایند است یا فرآورده؟ آیا در طول زمان شکل گرفته یا محصول امر دیگری است؟ هر دو را قابل جمع دانست و گفت: دین گریزی هم یک فرایند است هم یک محصول و آن محصول روح مدرنیزم است. در بحث گذر روانشناختی به عنوان یکی از دلایل کناره گیری از دین، بسیاری از رفتارهای ما باعث این گذر است. در ارتباط با گذر منطقی و پشتوانه معقول در این رابطه هنوز جواب قاطعی وجود ندارد. گذرهای روانشناختی دارای آسیب های فرهنگی و روح مدرنیزم عمده ترین روح الهام بخش در تقویت روح روانشناختی از دین است.

دکتر رضایی با اشاره به پدیده عقلانیت به عنوان روح مدرنیزم، وظیفه فرهنگی در برابر این عقلانیت را نشان دادن محدودیت­های عقلانیت، جلوگیری از عقب نشینی های غیر منطقی دین و استفاده از کرسی های آزاد اندیشی در دانشگاه‌ها عنوان کرد که به زعم او در حوزه های فرهنگی به آن توجهی نشده است.

در ادامه نشست دکتر همتی با موضوع «گسترش آموزش عالی: آثار و پیامدها» با اشاره به وضعیت جهانی گسترش کمی آموزش عالی و مفهوم توده ای شدن آموزش عالی در جهان، به ذکر تجربه این روند توسعه در ایران پرداخت و با اشاره به این موضوع که تفاوت‌های متعددی بین دانشگاه نخبه گرا و دانشگاه توده ای وجود داشته و غلبه هر کدام از این سیستم ها پیامدهای متعددی برای سیستم های اجتماعی داشته است، هر کدام از این سیستم ها را محصول فرهنگ دانشگاهی خاصی عنوان کرد و ادامه داد: توده ای شدن دانشگاه‌ها در سنت غربی فواید زیادی برای برقرار کردن پیوند میان جامعه و آموزش عالی داشته است و دانشگاه همواره مبتنی بر نیازهای جامعه بوده و دلیل اصلی گسترش آموزش عالی توده ای، نیاز اجتماعی برای ورود به دانشگاه بوده و این در حالی است که این امر در تجربه جهانی مبتنی بر تحول اقتصادی و نیازهای اقتصادی جامعه است.

دکتر حیدری، سخنران بعدی نشست با موضوع «جایگاه موجود و مطلوب فرهنگ در دانشگاه» با تاکید برموقعیت فرهنگ در نظام دانشگاهی به مثابه یک بخش نوپا در کنار بخش های مستحکم آموزش و پژوهش، به آفت مهم بخش فرهنگی دانشگاهها، یعنی تبدیل شدن آن به «فوق برنامه» و امر فرعی اشاره کرد و افزود: نگاه فوق برنامه ای در نهایت، بخش فرهنگ را محدود به اجرای کلیشه های خاصی در حوزه فرهنگ و مناسبت ها می کند. از سوی دیگر، نهادهای فرهنگی، دانشگاه را مسئول همه مشکلات می دانند، در حالیکه بخش های فرهنگی، در حاشیه سازمان دانشگاه قرار دارد. در نتیجه، حوزه فرهنگی مجبور می شود برای استحکام جایگاه خود تولید تصنعی گزارش های آماری را شروع کند و همه این موضوعات ناشی از موقعیت ضعیف و سست فرهنگ در سازمان دانشگاه است. وی در ادامه به طرح پیشنهاداتی در این رابطه پرداخت و عنوان کرد: به جای نام بردن از فرهنگ در کنار حوزه های دیگر، رسالت این حوزه را تعالی فرهنگی در کالبد دانشگاه قرار دهیم و هدف از بین بردن دیوارهای بین حوزه های سه گانه آموزش، پژوهش و فرهنگ، تعامل سازنده حوزه فرهنگی دانشگاه با بخش‌های دیگر و تمرکز بر جهت دهی فکری و برون سپاری فعالیتهای اجرایی باشد.او با پیشنهاد گام‌های اجرایی در این راستا، با توجه به پیچیدگی کار فرهنگی، مجال کار فرهنگی را در کلاس درس و در رابطه دو جانبه استاد و دانشجو و به تعبیر خود دانشگاه را نیازمند «فرهنگ بان» دانست. وی در پایان سخنانش در ذکر تفاوت کار فرهنگی و برنامه فرهنگی بر کار فرهنگی در دانشگاه تاکید کرد.

دکتر دهقان سخنران دیگر این نشست با موضوع «آسیب شناسی فرهنگ سیاسی دانشجویان» به بحث توانمند سازی اشاره کرد و مسئله امروز دانشگاه را عدم توانمند سازی صحیح دانشجویان درآستانه ورود به دانشگاه و در دانشگاه عنوان کرد.

او گفت: اگر دانشگاه نتواند توانمند سازی انجام دهد، شرایط قبلی دانشجویان همچنان ثابت باقی می ماند. در مورد تاثیر بیشتر آموزش در محیط غیر رسمی نسبت به محیط رسمی، اگر بتوانیم محیط رسمی و سلسله مراتبی دانشگاه را به سمت کلاس مشارکتی ببریم، می توانیم تا حدودی پیامدهای ناشی از عدم توانمندی را کاهش دهیم.

دکتر دهقان سه نوع تیپ شخصیتی از دانشجویان را مطرح و افزود: شخصیت های همنوا افرادی هستند که بطور معمول توانمند سازی برای آنها صورت نگرفته و اغلب جسارت و خلاقیت کافی نداشته و دسته دوم شخصیت‌های سرکش و طغیانگر هستند که آنها نیز دچار نوعی خودمحوری و اعتماد به نفس کاذبند. تیپ شخصیت منزوی که مشارکت چندانی نداشته و امکان انحرافات نیز می تواند در بین آنها بالا باشد. به تیپ شخصیتی سازگار و مستقل، افرادی نسبتا همنوا و همسو با ضوابط و دارای استقلال و خلاقیت است و محصول مشارکت دانشجویان و توانمند سازی آنها در دانشگاه سواد انتقادی و روحیه مشارکتی در فضای زندگی روزمره دانشجویان است.

در ادامه نشست دکتر منصوری با موضوع «آسیب شناسی سرقت علمی در میان دانشجویان تحصیلات تکمیلی» با تاکید بر مساله سرقت علمی در جامعه امروز، به اهمیت این موضوع پرداخت و بحران امروز را تقلب مقالات ایرانیان در داخل و خارج عنوان کرد و افزود: این مساله هم اساتید و هم دانشجویان را در بر گرفته است. تخلفات علمی در دو دسته کلی قابل طبقه بندی هستند. جعل و تحریف به شدت در جامعه علمی ایرانیان رواج داشته است. او در پایان به ذکر انواع تحریف در کارهای علمی ایرانیان پرداخت.

سخنران پایانی نشست، دکتر جبار رحمانی، معاون پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری که با عنوان «آسیب شناسی فرهنگ عمومی دانشجویان» در بخش پایانی نشست به بررسی آسیب های فرهنگ عمومی دانشجویان و جمع بندی موضوع جلسه پرداخت.

در پایان این نشست، سخنرانان در جلسه پرسخ و پاسخ، به سوالات کارشناسان و مدیران فرهنگی پاسخ داد.

*تهیه گزارش

 

• < قبلی
• بعدی >