همایش ملی پژوهش اجتماعی و فرهنگی در جامعه ایران با هدف ارزیابی دستاوردهای پژوهش اجتماعی و فرهنگی در قلمروهای تخصصی، گسترش تعامل بین دانشگاهیان، مدیران اجرایی و مخاطبان عرصه‌های پژوهش و شناخت فرصت‌ها و تهدیدها و چالش‌های پژوهش‌های اجتماعی برگزار شد. در این نشست از مرحوم محمود روح‌الامینی و مرحوم محمد عبداللهی و مرحوم احسان نراقی تقدیر شد و کلیپ‌هایی در مورد زندگی این استادان ارزشمند جامعه‌شناسی و انسان‌شناسی پخش شد. دکتر رفیع‌فر، استاد انسان‌شناسی دانشگاه تهران در مورد زندگی مرحوم دکتر روح‌الامینی سخنرانی کرد و از تلاش‌های او در شکل‌گیری رشته انسان‌شناسی و پیوند رشته علوم اجتماعی ادبیات صحبت کرد. وی درباره ویژگی‌های مرحوم روح‌الامینی گفت: «دکتر روح‌الامینی از جمله افرادی بود که خودش را وقف علم و پژوهش در ایران کرده بود. با این وجود شخصیتی بسیار افتاده و متواضع داشت. او تنها کسی بود که با وجود داشتن مدارج بالای علمی همواره، همه او را به اسم کوچک صدا می‌کردند. یادم است که همه به او «محمود» می‌گفتند.»در کلیپی که از زندگی دکتر روح‌الامینی پخش شد، گفته‌های او در مورد این‌که چه طور برای انجام تحقیقاتش به شهرهای مختلف سفر کرده پخش شد. دکتر رفیع‌فر هم در صحبت‌هایش از همین ویژگی کار دکتر روح‌الامینی صحبت کرد: «دکتر روح‌الامینی از نزدیک با مردم شهرهای مختلف برخورد می‌کرد و در کارش دقتی ویژه داشت.» در بخش مرور کارنامه مرحوم دکتر محمد عبداللهی نیز احمد مسجدجامعی سخن گفت. علاوه بر این دکتر چلیپا، استاد جامعه‌شناس نیز در مورد دکتر عبداللهی صحبت کرد و گفت: «بدون حضور و پیگیر‌های مجدانه دکتر عبداللهی شکل‌گیری انجمن جامعه‌شناسی ممکن نبود. دکتر عبداللهی اهل ایلام بود و آنجا را بهترین نقطه دنیا می‌دانست. تحقیات خاص و ویژه‌ای نیز در مورد ایلام و معضل خودسوزی زنان که در این شهر وجود دارد به کمک او در انجمن جامعه‌شناسی انجام شد.»پرداختن به جامعه‌شناسی مردم‌مدار و نیز نقد و بررسی زلزله ارسباران از نکات مهم همایش در روزگذشته بود. در عین حال پنل پژوهش فرهنگی و همچنین پنل عمومی‌سازی جامعه‌شناسی مردم‌مدار؛ مرور چند تجربه با اقبال مخاطبان و حاضران در همایش قرار گرفت.
دکتر ناصر تکمیل‌همایون، استاد تاریخ و جامعه‌شناسی در این همایش گفت: «من از اعضای شورای شهر که نمایندگان مردم هستند، گله دارم. چون نمایندگان مردم در برابر توهین رییس شورای شهر به احسان نراقی سکوت کردند. توهین به احسان نراقی بی‌حرمتی به تمام فرهیختگان ایرانی و کل جامعه علوم انسانی ایران است.»او در بزرگداشت احسان نراقی از سابقه علمی و فعالیت‌های پژوهشی نراقی صحبت کرد. او در صحبت‌هایش نسبت به عملکرد دولتمردان و رسانه ملی در مورد بزرگداشت احسان نراقی گله‌هایی داشت: «احسان نراقی سال‌ها در فرانسه زندگی کرد و یکی از مسئولان یونسکو بود و درجه‌های علمی بسیاری هم در فرانسه گرفت. اگر نراقی در فرانسه فوت می‌کرد برای او بزرگداشت‌های بسیاری برگزار می‌شد، اما بعد از فوت او در ایران نه تنها بزرگداشتی از طرف دولتمردان و رسانه ملی ندیدیم، بلکه بی‌حرمتی رییس شورای شهر نسبت به او را هم شنیدیم.»دکتر تکمیل‌همایون در مورد سوابق پژوهشی احسان نراقی نیز گفت: «نراقی، کسی بود که موسسه مطالعات و تحقیقات علوم اجتماعی را همراه با دکتر غلامحسین صدیقی پایه‌گذاری کرد. به جرات می‌توان گفت زمانی که نراقی و صدیقی در موسسه بودند، دوره شکوفایی موسسه بود. دکتر صدیقی و نراقی مکمل یکدیگر بودند.»او در ادامه صحبت‌هایش به نکات دیگری هم اشاره کرد: «صدیقی، فردی بود که وزیر دولت دکتر مصدق بود و زمانی که موسسه تشکیل شد در اصل دولت کودتا سرکار بود و به همین دلیل صدیقی به هیچ‌وجه راضی نمی‌شد که با نهادهای مختلف برای گرفتن بودجه طرح‌های تحقیقاتی وارد مذاکره شود، اما نراقی به خاطر علاقه‌ای که به پژوهش و پیشرفت علم داشت، با تمام نهادهای مختلف وارد مذاکره می‌شد و برای طرح‌های تحقیقاتی علوم انسانی بودجه می‌گرفت.»این استاد تاریخ و جامعه‌شناسی صحبت‌هایش را با این جملات ادامه داد: «ما در وضعیتی در موسسه فعالیت می‌کردیم که از طرف نهادهای مختلف انگ می‌خوردیم اما نراقی با تمام وجود به کارش ادامه می‌داد و این موضوعات را ندید می‌گرفت. مثلا اگر ما در مورد اوضاع کشاورزی و صنعت تحقیق می‌کردیم و نتیجه این تحقیقات به ما نشان می‌داد که اوضاع صنعت جامعه مطلوب نیست، سریع انگ می‌خوردیم که به خاطر وجود صدیقی با دولت درافتاده‌ایم و اگر در مورد مسائل مربوط به مکتب «مارکسیسم» و تاثیر آن بر مردم تحقیق می‌کردیم، از طرف دیگر انگ می‌خوردیم که نراقی جاسوس در موسسه است و ما داریم کودتا می‌کنیم.»تکمیل‌همایون تاکید کرد: «با تمام این اوصاف، موسسه مطالعات و تحقیقات علوم اجتماعی به خاطر تلاش‌های بی‌وقفه نراقی رونق گرفت و به موسسه‌ای کارآمد و شکوفا تبدیل شد.»یکی دیگر از سخنرانان این همایش دکتر غلامعباس توسلی، استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تهران بود. او نیز در برنامه بزرگداشت احسان نراقی صحبت کرد. توسلی صحبت‌هایش را با برشمردن ویژگی‌های شخصی نراقی شروع کرد: «احسان نراقی فردی بود که به لحاظ منش بسیار روشن‌بین بود. شاید به همین دلیل بود که در دو دهه توانست موسسه تحقیقات علوم اجتماعی را رونقی عالی بدهد.» توسلی تاکید کرد: «زمانی که موسسه تحقیقات شکل گرفت، بسیاری متعجب بودند که چه‌طور نراقی و صدیقی می‌توانند کنار همدیگر کار کنند. اما به عقیده من و بسیاری دیگر که با آن‌ها کار کردیم، این دو نفر مکمل یکدیگر بودند. وجود هر دو نفر در آن برهه زمانی که موسسه شکل گرفت، برای رسیدن به شرایط مطلوب لازم بود. صدیقی فردی نهادگرا بود. روی ضوابط تاکید می‌کرد و نراقی بر طرح‌های تحقیقاتی نظارت می‌کرد. او پروژه‌های تحقیقاتی جالبی تعریف می‌کرد و روی نتایج کار و تحقیقات به صورت دقیق کار می‌کرد.»او در ادامه صحبت‌هایش گفت: «به مرور زمان نراقی، یکه‌تاز موسسه شد. در دوره نراقی موسسه توانست حدود 180 جلد کتاب تحقیقاتی علوم انسانی توسط نشر دانشگاه تهران منتشر کند. اما از آنجا که احسان نراقی همواره بر استقلال موسسه تاکید می‌کرد، حتی کاری کرد که شماره سریال‌های کتاب‌های موسسه از شماره سریال‌های دیگر کتاب‌های نشر دانشگاه تهران جدا شود. در زمان او بود که تعامل بین رشته‌های مختلف علوم انسانی شکل گرفت و نراقی طوری موسسه را رونق بخشید که بین 700 تا هزار محقق، در زمان اوج شکوفایی موسسه در آنجا فعالیت کردند.»
* گزارشگر: زهرا بیگدلی