رونمایی از کتاب مبانی جامعه شناسیپیش از ظهر دوشنبه 5 مهرماه 1395 انتشارات سمت میزبان رونمایی از کتاب «مبانی جامعه شناسی» ترجمه مهرداد هوشمند و غلامرضا رشیدی و توضیح نویسی شده توسط علی محمد حاضری بود. در این مراسم غلامعباس توسلی، بنیانگذار و رئیس پیشین انجمن جامعه‌شناسی ایران و استاد بازنشسته دانشگاه تهران، هاجری معاون پژوهشی سازمان «سمت»، مهرداد هوشمند، مترجم کتاب، محمدامین قانعی راد، رئیس سابق انجمن جامعه شناسی ایران، سید حسین سراج‌زاده رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران، تقی آزادارمکی، رئیس سابق گروه جامعه شناسی سمت و رئیس سابق انجمن مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سعید معیدفر عضو هیأت علمی دانشگاه تهران و از ارزیابان کتاب، علی رضا شجاعی‌زند عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت‌مدرس، سید یعقوب موسوی عضو هیأت علمی دانشگاه الزهرا (س)، غلامرضا جمشیدی‌ها مدیرگروه جامه‌شناسی اسلامی دانشگاه تهران و مدیر کارگروه علوم اجتماعی شورای تحول و ارتقای علوم انسانی حضور داشتند و درباره کتاب و موضوع جامعه شناسی بومی و ایرانی سخن گفتند.

در ابتدای این مراسم هاجری معاون پژوهشی سازمان سمت، با ابراز امیدواری از اینکه انتشار این کتاب زمینه همکاری بیشتر سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی (سمت) با استادان دانشگاه برای تدوین کتب دانشگاهی فراهم کند، گفت: مأموریت سازمان سمت تدوین کتاب برای علوم انسانی است که بالغ بر 35 رشته را شامل می شود.

وی افزود: لازم است ظرفیت های مختلف هم افزایی شود تا بتوانیم پاسخگوی نیازها باشیم. بالغ بر یک هزار و 500 استاد و بیش از 140 دانشگاه و مرکز درسی همکار ما هستند و با این همه نتوانستیم پاسخگوی نیازها باشیم. سازمان سمت خانه همه استادان است و همه را به همکاری دعوت می کنم.

وی در مورد کتاب «مبانی جامعه شناسی» نیز گفت: این کتاب محصول زحمات نزدیک به سه سال گروهی از استادان بوده است. شروع آن از دوره آقای آزاد (مدیر سابق گروه جامعه شناسی سمت) بود و بعد از اینکه ترجمه شد در نهایت دکتر حاضری مسئولیت پذیرفت و ملحقات ارزشمندی اضافه کرد.

مهرداد هوشمند - یکی از مترجمین کتاب مبانی جامعه شناسی - نیز در این مراسم با بیان اینکه راهنمایی دکتر آزاد چراغ  راه ما بود، اظهار داشت: کتاب حاضر در 13 فصل تدوین شده است. کتاب توسط مایکل هیوز و کرولین جی تألیف شده است. بار اول که کتاب را دیدیم چاپ نهم بود. به همراه غلامرضا رشیدی کار را شروع کردیم.

مترجم کتاب مبانی جامعه شناسی یادآور شد: مؤلفین این کتاب حدود 35 تا 40 سال تدریس علوم اجتماعی داشتند و با دید علمی جامعه آمریکا را نقد کردند و چون چاپ نهم بود احساس کردیم می تواند در جامعه ما هم مورد استقبال قرار گیرد. این کتاب از غنای خیلی خوبی برخوردار است. نویسندگان اصلی بیش از 150 منبع استفاده کردند. بنابراین پشتوانه علمی خوبی دارد.

اردشیر انتظاری- مدیر گروه علوم اجتماعی سمت- هم در این مراسم گفت: کتاب مبانی جامعه شناسی تنها کتاب در این حوزه نیست. ولی چیزی که این کتاب را ویژه کرده اهتمام دکتر هوشمند در انتخاب کتاب و تلاش دکتر حاضری برای بومی کردن آن است. ایده آل این نیست که ترجمه کنیم اما این کتاب می تواند زمینه تألیف باشد. اگر مثال  ها را از جامعه آمریکا بیاوریم مشکلات زیادی دارد؛ قطعا باید تعدیل مثال ها صورت بگیرد.

محمد امین قانعی راد -جامعه‌شناس- نیز به عنوان یکی دیگر از سخنرانان این مراسم، با تأکید بر اینکه این کتاب یک کتاب با غنا و پشتوانه علمی زیاد است، افزود: ارائه این کتاب به جامعه علمی را باید تبریک گفت. مفهومی با این کتاب ابداع شد که «بومی‌سازی کتاب» است. یعنی کتابی که نوشته شده بر اساس پژوهش‌هایی است که از جامعه ایرانی بر آمده و هرچند به جامعه شناسی مستقل معتقد هستم، ولی در این کتاب می توانید آقای دکتر حاضری را از سال 64 تا 95 دنبال کنید که دغدغه بومی سازی علم را داشته است.

مدیر گروه علم و معرفت انجمن جامعه شناسی ایران ادامه داد: جامعه‌شناسی آن سال ها با ترس آمیخته بود و سؤال این است که آیا این کتاب می تواند نمادی از عبور از این هراس فرهنگی باشد؟ یعنی موقعی که تنوع فرهنگی جهان معاصر را بپذیریم و آنها را تهدید ندانیم توانسته ایم با جامعه شناسی مدرن ارتباط برقرار کنیم.

وی در مورد کتابی که امروز رونمایی شد، گفت: یک جاهایی در مثال‌های این کتاب هنوز این هراس ها نسبت به جامعه غرب را می بینیم؛ اما واقع گرایانه تر. شاید این مسیری برای تحول جامعه‌شناسی ایران باشد. اما هنوز این عوامل هست. این مثال ها می خواهد تفاوت ما با جامعه غرب را گوشزد کند..

غلامعباس توسلی - بنیانگذار انجمن جامعه‌شناسی ایران- هم در این مراسم گفت: من 40 سال درگیر مقدمه هستم و نمی دانم چه زمانی از مقدمه جلوتر می رویم. از طرف دیگر مقدمه مهم است؛ چون مثل الفبا است. اکثر کتاب های جامعه‌شناسی ما یک پیشوند مقدمه دارد. عده ای هم اصرار دارند که کتاب خودشان را تدریس کنند و آخر مشخص نشد که مبانی جامعه‌شناسی چیست؟ ولی مسأله این است که هر کتابی قابل تدریس عمومی نیست و نمی شود همه کتاب ها را رد کرد.

بنیانگذار انجمن جامعه شناسی ایران ادامه داد: ما کتاب جیمز کویین را ترجمه کردیم که کتاب خیلی شفافی است و 27 چاپ از این کتاب در سمت درآمده و شاید بیش از 500 هزار نسخه از این کتاب چاپ شده است.

وی افزود: مسأله دیگر این است که باید عالمانه و از روی تفهم کامل این کتاب ها را حل کرد و باید یک آزادی برای آکادمی هایی که در ایران فعالیت می کنند فراهم شود. ما از هرچیزی زود نگذریم. دانشجو و استاد باید برای انتخاب کتاب آزاد باشد و حق شناسی است که کتاب های دیگران را هم معرفی کنیم تا معلومات بچه ها فراتر رود.

توسلی با بیان اینکه دکتر حاضری یکی از دانشجویان خوب و دردمند جامعه بودند، اظهار داشت: تلاش من این بوده که دانشجویان ما هم عالم و هم متخصص باشند. عالم بودن غیر از متخصص بودن است. امیدوارم کتاب‌های دیگری نوشته شود و این حرکت که بعد از انقلاب فرهنگی شروع شد ادامه پیدا کند.

حسین سراج زاده - رییس انجمن جامعه‌شناسی ایران - هم در این مراسم گفت: سمت انتشاراتی برآمده از انقلاب فرهنگی با هدف اسلامی سازی و بومی سازی دانش در ایران است اما در انجام کار خود رویکردی متعادلی داشت برخلاف برخی از دیدگاه ها که به نفی دستاورهای دانش اجتماعی در دانشگاه ها و در سطح جهانی بودند، ارتباط خود با اجتماع علمی و دانشگاهی و دستاوردهای علم جهانی را قطع نکرد و با بهره گیری از دانش موجود جامعه‌شناسی در پی بومی سازی بود. انتشار این کتاب نمونه ای از این رویکرد است که تلاش شده وقتی یک نظریه یا مفهوم جامعه‌شناسی مطرح می‌شود دانشجویان ما با مثال ها و شواهدی از جامعه خودشان آن را بفهمند.

وی افزود جامعه شناسی ایران بدون نفی میراث علم جامعه شناسی مختصات جامعه ایران را دارد اما به معنای رد جامعه شناسی جهانی نیست. وی تأکید کرد: امیدوارم از سودای خام نفی دانش موجود جامعه شناسی و ایجاد یک علم جدید که هیچ دستاوردی نداشته و در آینده هم ندارد، دست برداریم و با استفاده از همه ظرفیت‌های علمی اسلامی و ملی خودمان و ظرفیت های جهانی یک جامعه شناسی ملی و مستقل را مطرح کنیم

سعید معیدفر  - عضو بازنشسته هیات علمی دانشگاه تهران - با بیان اینکه مبانی جامعه شناسی کتابی است که قطعا مخاطبین آن جامعه شناسان نیستند، افزود: قطعا هر تلاشی در این زمینه می تواند مورد تقدیر باشد. همچنان ما موانع اساسی برای تدوین کتاب های اصیل در این زمینه داریم. برای تدوین کتاب مبانی جامعه شناسی باید گام های بسیار بلندتری برداریم.

وی با تأکید بر اینکه در ایران جامعه شناسی وجود ندارد، تصریح کرد: یکی از بسترهای اساسی جامعه شناسی این است که واقعیت اجتماعی بتواند تعین پیدا کند؛ نه اینکه در فیلتر قرار بگیرد و در نهایت ایده ها بیان نشود. البته تعینات جامعه شناسی غرب هم محدودیت هایی دارد اما هرچه به این سمت می آییم به نظر بیشتر می شود.

معیدفر با بیان اینکه سطح انتظارات از این کتاب باید متناسب با این فضا باشد، گفت: ما قدرت برساخت شرایط اجتماعی را نداریم؛ تلاش می کنیم و کلاس می گذاریم اما حرف های ما جایی اثر نمی گذارد. تا زمانی که این مشکلات وجود دارد ما نمی توانیم دانش اصیل تولید کنیم.

علی رضا شجاعی زند -عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس- هم در این مراسم با بیان اینکه کار دکتر حاضری باعث طرح یک مسأله مهم در بحث جامعه شناسی شده است که اگر به آن بپردازیم دستاوردهای بیشتری دارد، تصریح کرد: تلاش برای مداخله در کار ترجمه‌ای یک معادله دوگانه است. یعنی با مداخلتی تلاش کردند یک کار ترجمه‌ای را بومی کنند. جامعه‌شناسی اساسا یک علم بومی است.

تقی آزاد ارمکی نیز در این مراسم گفت: هرکدام از استادان این رشته به نحوی دغدغه جامعه‌شناسی را پی می گیریم. دکتر حاضری برای یک تلاش خود را قربانی کرده و یک شیوه در پاسخ نسلی ما در باب بومی گرایی ارائه کرده است.

غلامرضا جمشیدیها  -مدیر گروه علوم اجتماعی اسلامی دانشگاه تهران - تأکید کرد: همه ما روی بومی سازی اتفاق نظر داریم. اگر ما بخواهیم دانش بومی داشته باشیم لازمه آن این است که یک گروه علمی دانشگاهی داشته باشیم. این امکان فراهم است. البته امکان تولید علمی بدون در نظر گرفتن دیگران وجود ندارد.

آخرین سخنران این مراسم، علی محمد حاضری گفت: همه حرف من این است که بین صفر و یک حرکت نکنیم. حاصل 40 سال کار من این است که واقع گرایانه به راه میانبر بیاندیشیم؛ توانایی ها را به میدان بیاوریم و برای تکمیل آنها تلاش کنیم. اگر به خاطر ناقص بودن بیاستیم به جایی نمی رسیم.

عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس با اشاره به محدودیت های موجود، افزود: ادعای داشتن یک کتاب جامعه شناسی تا مدت ها محال است. به هر حال همین مقدار ارائه شد. من ادعای بی نقصی این کار را ندارم. اما مدعی هستم که دیکته نانوشته غلط ندارد. ما این راه را آغاز کردیم و از استادان خواهش می کنیم که ضعف ها را بگویند.

وی تأکید کرد: یک جامعه شناس آمریکایی حق دارد از افتخارات خود بگوید؛ اما من هم حق دارم از جامعه ارزشی خودمان بگویم. ما به جامعه و فرهنگی تعلق داریم که فکر نکنیم هیچ چیز نداشتیم. اگر در گذشته برای آزادی برده تلاش می کردیم امروز برای آزادی زندانی و حصر تلاش کنیم.

تهیه گزارش: روابط عمومی سازمان انتشارات سمت


 

معرفی اجمالی کتاب مبانی جامعه شناسی

علی محمد حاضری

جامعه شناسی عمومی یا مبانی جامعه شناسی، از پرمخاطب ترین مباحث جامعه شناسی است وتقریبا تمامی دانشجویان رشته ها و گرایش های مختلف علوم اجتماعی و نیز بسیاری از دانشجویان رشته‌های مختلف علوم انسانی در برنامه درسی خود موظف به گذراندن آن می باشند وحتی شمار زیادی از دانشجویان سایر رشته‌های علمی با علایق شخصی به مطالعه آن رغبت نشان می دهند.

لذا در اختیار داشتن کتابی که هم از اتقان و اعتبار علمی کافی برخوردار باشد هم خواننده را به ابعاد و زوایای آشکار و پنهان فرهنگ وجامعه ایرانی- اسلامی پیوند بزند، آرمان و آرزویی است که کمتر کسی در جامعه دانشگاهی ایران می تواند با آن همنوایی نداشته باشد. اما دستیابی به این مهم در عمل با دشواریها و پیچیدگی‌هایی مواجه است که تحقق توآمان هر دو وجه آنرا دور از دسترس ساخته است .

این اثر تلاشی است واقع گرایانه، میانبر وحداقلی در دستیابی به این آرزو که در تهیه آن از ظرفیت‌های زیر سود جسته ایم.

1 - متن اصلی کتاب یک اثرمعتبر، برجسته و پر فروش در نظام دانشگاهی جامعه آمریکاست که اتفاقا مولفین آن براساس معیارهای آکادمیک آن دیار، رویکردی انتقادی به فرهنگ و ارزشهای رایج و مسلط دارند و این امر خود ضریب القای فرهنگی آنرا کاهش میدهد.

2 – متن اصلی توسط مترجمین برجسته کشورمان ترجمه فنی شده است و به این ترتیب متنی علمی با ترجمه قابل اعتماد را فراهم نموده است.

3 - تجربه حدود 20 سال از سوی اینجانب در تدریس جامعه‌شناسی عمومی در دانشگاه‌های مختلف و با دانشجویانی از رشته‌ها و گرایش‌های متفاوت و تلاش برای انتقال و تفهیم مفاهیم و موضوعات جامعه شناختی با سود جستن از مثالهایی از فرهنگ و جامعه ایرانی به آنها در تنظیم این اثر بکار گرفته شده است.

4 – و نیز تجربه و تکاپوی نز دیک به 40 سال در پزوهش ونگارش و تدریس این جانب در قلمرو حوزه‌های مختلف جامعه شناسی که از سطوح راهنمایی و دبیرستان تا عالی‌ترین سطوح و مراتب دانشگاهی در مقاطع تحصیلات تکمیلی را در بر گرفته و در همه این سالها، از مدافعین و تلاشگران تلفیق دوبعد اتقان علمی و ژرف‌نگری در میراث فرهنگی و ویژگیهای میهن اسلامی خودمان ایران بوده ام.

5 – حسن استفاده از تقرببا تمامی میراث موجود در حوزه جامعه شناسی عمومی اعم از تالیف و ترجمه اساتید و صاحبنظران برجسته که طی این سال ها از ان بهره جسته ام و در تدوین این اثر بکار گرفته ام .

آنچه پیش رو دارید آمیزه ایست از این 5عنصر که طی ان تقریبا تمامی مطالب و مباحث علمی و محتوایی یک اثر علمی برجسته حفظ شده است ولی در قسمت ارایه مثالها وشواهد بحث، در حد امکان و بضاعت علمی خود، شواهد و مثال هایی از فرهنگ و جامعه ایران یا اطلاعاتی از وضعیت جامعه ایران جایگزین مثالها، اطلاعات و توضیحات خاص مرتبط با جامعه آمریکا شده است. تمامی این اقدامات در دوره‌ای دوساله که به مدد فراغت الزامی حاصل از منعزل شدن از کار موظف دانشگاهی برایم پیش آمد، به تشویق و حمایت مسولین محترم سازمان سمت که رهین منتشان خواهم بود مصروف تولید این اثر گردید. هرچند علاوه بر همه اینها در حین کار نیز از مشورت و ارزیابی دوستان و بزگوارانی که پشتوانه دلگرم کننده این اقدام بودند بهره بردم. جزییات بیشتری از روند تولید این اثر و صاحبنظرانی که به نحو خاص از نظرات آنها بهره برده ام در مباحثی که بعنوان مقدمه بر ترجمه فارسی اثر نگاشته ام امده است.

اما متواضعانه معترفم هنوز آنچه حاصل امده است بیگمان گام اولی است که اتقان وکمال آن موکول به ارزیابی، نقادی و بویژه ارایه مثالها و شواهدی به مراتب بیشتر است که همکاران محترم دانشگاهی که آنرا تدریس خواهند کرد ارایه خوهند نمود وبا ارسال آنها به اینجانب انشالله در چاپهای بعدی اعمال خواهد شد.