در آستانه دهمین دوره برگزاری "روز ملی علوم اجتماعی ایران"

اسدالله نقدی                                                                     

استاد دانشگاه بوعلی و مسئول دبیرخانه دائمی روز ملی علوم اجتماعی ایران

علوم اجتماعی و انسانی در مسیر توسعه جوامع سهم و نقش مهمی بازی کرده است. انقلاب صنعتی محصول رنسانس فکری در اروپا بوده است بعبارت دیگر تحولات اجتماعی زمینه ساز شکوفایی های صنعتی و توسعه بودانتظار تک ساحتی از علوم اجتماعی انتظار واقع بینانه ای نیست جامعه شناسی در تقسیم بندی انواع جامعه شناسیمایکل بوراووی( Michael Burawoy)شامل جامعه شناسی عمومی، جامعه شناسی انتقادی، جامعه شناسی حرفه ای(آکادمیک) و جامعه شناسی سیاست در خدمت سیاستگذاری هر کدام در حال تکمیل و رشد خود مفروضات مشترک اما با تفاوت های فکری و اصول موضوعه خود هستند. به تعبیر دواس جامعه شناسی در پی پاسخ به دو پرسش اساسی است؛ در جامعه چه می گذرد ؟ و چرا؟
در ایران همزمان با تاسیس علوم انسانی جدید جامعه شناسی ابتدا در قالب مجموعه دروس و سپس موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران و نهایتا دانشکده علوم اجتماعی بهارستان شکل گرفت و گسترش یافت و اینک کمتر دانشگاه مادر در استان های کشور می توان یافت که دپارتمان علوم اجتماعی نداشته باشد و در بسیاری از دانشگاه های غیر دولتی نیز انواع گرایش ها و مقاطع علوم اجتماعی دایر و در حال فعالیت در حوزه‌های آموزش پژوهش و کمک به برنامه‌ریزی و سیاستگذاری اجتماعی است.
موسس این رشته زنده یاد دکتر غلامحسین صدیقی است که می توان او را "دانشمند سیاستمدار" به تعبیر ماکس وبر تعریف کرد.
اگرچه در خصوص سهم و نقش علوم انسانی و به ویژه علوم اجتماعی دیدگاه‌های متفاوت و متنوعی وجود داره
گروهی به کمبود فعالیت‌های آوانگارد علوم اجتماعی و انجمن‌های ذیل آن در حوزه‌های جامعه شناسی، انسان‌شناسی جمعیت‌شناسی و مطالعات فرهنگی و سایر زیر مجموعه‌های علوم اجتماعی ایراد و اشکال می‌کنند که محافظه‌کارانه رفتار کرده و به قدر کفایت در نقد عرصه رسمی و عمومی حاضر و عامل و کنشگر نبوده و نیست.گروه دیگری ماهیت علوم اجتماعی ایران را نقادانه و حتی گاه غلبه اندیشه‌های فرانکفورتی و وابستگی و مخالفت با هر نوع نوسازی اجتماعی در بعد شان نزول این دانش جدید منتقد وارداتی بودن آن و در مقام دفاع از علم اجتماعی بومی سخن گفته و جامعه‌شناسی پوزتیویستی وارداتی را نقد و آنرا ناکافی می دانند.در درون خانواده علوم اجتماعی نیز از بازاندیشی های مختلف و آکادمیک بدیل صحبت شده است.با همه این روایت ها و اقوال و نقدها اما دانش جامعه‌شناسی و علوم اجتماعی ایران در طول قریب به هفت دهه حضور و فعالیت، دستاوردهای قابل دفاعی در بسط این دانش و تربیت و تامین کارشناسان نظام آموزش عالی، نظام دیوانسالاری کشور و اموزش و پرورش و حتی تا حدودی بخش خصوصی داشته و دارد.در ایران امروز هم بدون شک برای هر گونه توسعه، سیاست‌گذاری اجتماعی و اقتصادی، حکمروایی شایسته و حل و فصل امور و مسایل اجتماعی عدیده فرا روی جامعه به این دانش و نقش اساسی آن نیاز مبرم و غیرقابل انکاری وجود دارد.

به منظور عطف توجه به جایگاه این دانش و عرضه و معرفی بیش از پیش ان در عرصه علمی و عمومی کشور و به بهانه زاد روز موسس این رشته در کشور (۱۲آذر ) بعنوان روز ملی علوم اجتماعی ایران نام‌گذاری شده و همه ساله مراسم و همایش‌هایی برگزار می شود

اکنون در آستانه ده سالگی این پاسداشت هستیم که از سال ۱۳۹۳ در دانشگاه علامه طباطبایی شروع شد و تاکنون ۱۰ دوره روز ملی علوم اجتماعی در دانشگاه‌های مختلف و با موضوعات متنوع و با سرفصل محوری گرامیداشت سالروز تولد دکتر صدیقی به عنوان پایه گذار و موسس علوم اجتماعی جدید در ایران برگزار شده است.

البته همه ساله در کنار مراسم ملی که با محوریت انجمن جامعه‌شناسی ایران و دبیرخانه دایمی روز ملی علوم اجتماعی ایران مستقر در دانشگاه بوعلی سینا برگزار می‌شود، گروه‌ها و انجمن‌های علمی دانشجویی یا علاقه‌مندان به این رشته، برنامه‌های بسیار بیشتری هم در شکل موردی و درون دانشگاهی برگزار کرده و می کنند.اولین دوره توسط انجمن دانشجویی علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی در سال ۱۳۹۳ برگزار شد
در سال دوم هم مراسم این روز در دانشگاه شهید بهشتی در سال ۱۳۹۴ باز هم به همت دانشجویان علوم اجتماعی آن دانشگاه برگزار شد.

سومین دوره روز ملی علوم اجتماعی توسط دفتر انجمن جامعه شناسی ایران شعبه همدان در سال ۱۳۹۵ برگزار شد
در جریان برگزاری سومین دوره روز ملی علوم اجتماعی ایران ایده تاسیس "دبیرخانه دائمی روز ملی علوم اجتماعی ایران "مطرح شد و این پیشنهاد بعدا در هیات رئیسه وقت آن دانشگاه و هیات مدیره انجمن جامعه شناسی ایران نیز تائید و تصویب شد.

در این سال، علاوه بر گرامی‌داشت روز ملی علوم اجتماعی به عنوان یک کار ابتکاری، سه نفر از دانشجویان دکتر غلامحسین صدیقی در این دوره حضور پیدا کردند و از دوران تحصیل و دانشجویی خود در محضر این استاد گرامی بهبازگویی خاطرات و تجارب و آموخته‌های خود پرداختند و انها را با شرکت کنندگان در همایش در میان گذاشتند: زنده یاد دکتر ناصر تکمیل همایون، خانم دکتر هما زنجانی‌زاده و آقای دکتر رضا ایزدی. همچنین در سال ۹۵، از سه کنشگر موثر جامعه‌شناسی ایران، محمد امین قانعی راد به سبب طرح مسله جامعه‌شناسی ایران در عرصه عمومی و رسانه و خانم دکتر هما زنجانی زاده بابت تلاش‌های یک جامعه‌شناس زن در امر ترجمه متون تخصصی، حضور موثر در انجمن و تاسیس و فعاایت دفتر خراسان و علی موسی‌نژاد به خاطر تلاش‌های علمی و کنشگری اجتماعی در زمینه خودکشی و خودسوزی دختران و تلاش در امور خیریه در استان ایلام تقدیر شد. در این دوره فرزند دکتر صدیقی هم در نشست حضور پیدا کردند.

در ۱۳۹۶ چهارمین دوره برگزاری روز ملی علوم اجتماعی ایران به میزبانی دانشگاه یزد و در سال ۱۳۹۷ پنجمین دوره روز ملی علوم اجتماعی ایران در دانشگاه خوارزمی همراه با همایش آموزش و پژوهش علوم اجتماعی با شرکت گسترده‌تر اساتید به بهانه یکصدمین سال تاسیس ان دانشگاه برگزار شد.

در سال ۱۳۹۸، دانشگاه مدنی آذربایجان میزبان روز علوم اجتماعی بود، با سه فعالیت: پنل علوم اجتماعی و مطالعات شهری و گردهمایی مدیران دفاتر استانی انجمن و تسهیل‌گران طرح ملی گفتگوی خانواده و تجلیل از بزرگان علوم اجتماعی آذربایجان.

در سال ۱۳۹۹ و دوره پسا کرونا و بسط ارتباطات مجازی، مراسم این روز به میزبانی موسسه مطالعات فرهنگی وزارت علوم و با مروری بر میراث علمی سه جامعه شناس فقید که در آن سال به سفر ابدی رفته بودند برگزار شد،

هشتمین دوره این روز در سال ۱۴۰۰، در فضای مجازی و با محوریت خود انجمن و همکاری دبیرخانه دائمی با دعوت از جامعه‌شناسان فرامرزی با محور اصلی علوم اجتماعی و جامعه؛ کارکردهای علوم اجتماعی در جامعه مدنی و سیاستگذاری در قالب پنل‌های متنوع سیاست، مددکاری اجتماعی، جمعیت و آب ...برگزار شد.

سال ۱۴۰۱ به دلیل شرایط خاص جامعه این مراسم برگزار نشد

و امسال، دهمین سال بزرگداشت این روز با محوریت گفت‌وگو و مفاهمه بین نسلی اساتید، دانشجویان و کنشگران علوم اجتماعی به میزبانی خانه اندیشمندان و در قالب هفته علوم اجتماعی برگزار می گردد.

اجتماع علمی علوم اجتماعی ایران برای شکوفایی و سرزندگی و درخشش های علمی و کنشگری اجتماعی و اثرگذاری بیشتر در توسعه آینده ایران نیاز به توجه بیشتر توسط کنشگران خانواده علوم اجتماعی ایران (اساتید و دانشجویان و علاقمندان ) و نیز حضور پررنگ در عرصه عمومی کشور است. پارادایم‌های مختلف در این امر نباید تردیدی بخود راه دهند و شایسته است از این هدف و مسولیت اجتماعی مشترک و حرفه‌ای حمایت کرده و حامی فعالیت‌ها،انجمن‌ها و مناسک و مناسبت‌های علمی و مدنی باشند.
سخن آخر اینکه گرامیداشت روز ملی علوم اجتماعی ایران بهانه‌ای برای یاداوری نگاه علمی به مسایل اجتماعی کشور و نقویت اجتماع علمی است. در این راستا در سال‌های گذشته تلاش‌هایی صورت گرفته و امیدواریم ثبت در تقویم رسمی کشور نیز با مساعدت شورای فرهنگ عمومی کشور صورت تحقق پیدا کند.

• < قبلی
• بعدی >