گزارش نشست عمومی گروه جامعه‌شناسی کاربردی مورخ 18 شهریور 1402 با موضوع "کاربست جامعه‌شناسی در زندگی روزمره (روایت تجربه زیسته)"
مرجان شجاعی
این نشست به صورت مجازی در صفحه نشستهای تخصصی گروه در اسکایپ به آدرس https://join.skype.com/C4hexFCoT1T6 برگزار شد.
در این نشست دکتر حمید مستخدمین حسینی( مدرس و پژوهشگر حوزۀ مهارت‌های اجتماعی و شغلی  و جزو اعضای شورای گروه جامعه‌شناسی کاربردی) به عنوان سخنران و خانم مرجان شجاعی دبیر گروه جامعه‌شناسی کاربردی به همراه سایر اعضای گروه و مدعوین حضور داشتند. در ابتدای این جلسه خانم مرجان شجاعی دبیر گروه به معرفی مختصری از سخنران محترم و حیطۀ فعالیتی ایشان و موضوع سخنرانی پرداخت.  
    در ادامه، سخنران ضمن معرفی خود و روزمۀ حرفهای و پژوهشی‌اش، درباره موضوع جلسه و این حوزه از جامعه‌شناسی سخن گفت و اظهار داشت جامعه‌شناسی کاربردها و کارکردهای زیادی دارد و بسیار گسترده است. سخنران در مورد اینکه آیا جامعه‌شناسی زندگی روزمره است یا جامعه‌شناسی برای زندگی روزمره است به پارهای توضیحات و مثال پرداختند. از نظر ایشان مطالعه زندگی روزمره با روش مردم‌شناسی آغاز شد و در حقیقت نقدی بر جامعه‌شناسی کلاسیک بود. ریشۀ نظری جامعه‌شناسی «زندگی روزمره» به فلسفه پدیدارشناختی ادموند هوسرل برمیگردد و برجسته‌ترین جامعه‌شناس که به پدیدارهای روزمره پرداخت آلفرد شوتس یکی از شاگردان هوسرل بود.
   سخنران جلسه بیان نمود در این جلسه بسیار گذرا در سه حوزه دربارۀ کاربست جامعه‌شناسی صحبت میکنیم؛ کاربست جامعه‌شناسی در حوزه پیشگیری از آسیبهای اجتماعی(اعتیاد، خودکشی، فرار از خانه)، در حوزۀ خانواده(شکاف نسلی) و در حوزۀ ارزش آفرینی و کسبوکار.
   سخنران جلسه را با مثالی شروع کردند "اینکه به پلک زدن خودتان فکر کرده اید؟" "چرا ما پلک میزنیم؟ چگونه این اتفاق میافتند؟ و مثالهای مشابه. اینکه چرا ما به جواب این سوال و بسیاری سوالات مشابه فکر نکردیم! چون تکرار است و تکرار محل مناقشه نیست اگر چیزی غیر از تکرار بود حتما موضوع بحث برانگیزی میشد و ما به آن فکر میکردیم یا برای آن مسئله راه‌حلی پیدا میکردیم.
   در ادامه نشست سخنران محترم با اشاره به «کتاب داغ ننگ» از اروینگ گافمن به این نکته اشاره داشتند که اگر تئوریهای خوش آب و رنگ و جهان‌شمول ما نتوانند برای زندگی خودمان به کار بیایند پس به چه کاری می‌آیند و حتما اشکالی در کار است. نشست با طرح سه سوال از سمت سخنران ادامه پیدا کرد. این سه سؤال عبارتند از : کاربست نظریه‌ها، تئوری‌ها و پژوهش‌های جامعه‌شناختی در حل مشکلات و مسائل روزمره به چه شکلی میتواند باشد؟ جایگاه جامعه‌شناسی در زندگی روزمره مردم کجاست؟ تا چه اندازه جامعه‌شناسی را علمی کاربردی میدانند؟ آیا میتوان انتظار حل مسائل روزمره جامعه را از جامعه‌شناسی داشت؟ اینها سؤالاتی هستند که در کابرد جامعه‌شناسی در زندگی روزمره باید به جوابها آن رسید.
در حوزه خانواده موضوعاتی مانند آسیبشناسی خانواده و مسائل و مشکلات آن، مطالعه و آسیب‌شناسی جوانان یا  نسل Z و شکاف نسلی، آسیب شناسی مسائل و موضوعات کودکان میتوان از جامعه‌شناسی کاربردی استفاده نمود.
   به عنوان مثال فوبیای تصمیمگیری در خانوادههای هستهای یا به قول من «سه تاکی» اینکه چه کسی تصمیم بگیرد یا همه با هم تصمیم بگیرند. یا اینکه ساختار اجتماعی خانواده باعث بوجود آمدن والدین هیلکوپتری شده است. اینکه بچهها در تصمیم‌گیری بزرگ و کوچک مشکل دارند و بچهها تبدیل به فرزندان هتلی شدند که فکر میکنند خانه مثل هتل است که همه نیازهایشان بایستی در آن تامین شود. مثل هتلی که میرویم و هر چه بخواهیم یا برای ما می‌آوردند یا همه چی از قبل برای حضور ما مهیا شده است. بچه‌ها فکر میکنند خانواده هم یک چنین حالتی دارد و همه چیز در دم باید برایشان مهیا باشد. نکته بعدی شکاف نسلی یا تفاوت نگرش و هدف در نسل ZوY  است که پیامدهای خطرناکی دارد. نسل Z وضعیتی را که همه چی در آن درهم و برهم است(وضعیت گابلین) بد نمیداند یا اختلال نمیداند ولی نسل Y فقط نظم را خوب میداند و بینظمی برایش تعریف نشده است. پس در این جا با دو نوع زیست جهان روبرو هستیم که نمیتوانیم بگوییم یکی خوب و دیگری بد است. نمیتوان ارزشگذاری کرد چون این نسل در دو زمان و شرایط متفاوت زندگی کردند که توجه به این زمان و شرایط خیلی مهم است. وقتی صحبت از دو زیست جهان میشود یعنی از دو نگاه و دیدگاهی حرف میزنیم که با هم متفاوتند. یک تکنیکی وجود دارد به نام تکنیک «پنجره» یعنی وقتی از پنجره بیرون را نگاه میکنیم میتوانیم چیزهای زیادی را با نگاه افراد متفاوت در بیرون پنجره ببینیم. نگاههایی بر اساس سن، جنس، تخصص، تجربه، تحصیلات و... فرق دارد. نسل Yها را نسل مصالحه مینامند و نسل Z ها را نسل مفاهمه. این تفاوت هم به تفاوت در دیدگاه و رویکرد این دو نسل بر میگردد. پس نگاه کنید یک موضوعی از دید یک نسلی خوب است و از دید نسل دیگر بد یا بالعکس. پس اینجا جامعه‌شناسی باید در شناخت و تحلیل و راهحل ورود کند تا بتوانیم این مسائل و آسیبهایی که از عدم شناخت و حل نشدن این مسائل بوجود میآید را حل کند.  
    در ادامه دکتر مستخدمین حسینی به این موضوع اشاره کردند که بسیار موضوعاتی یا بسیار مسائل و موضوعات اجتماعی در زندگی روزمره وجود دارد که میتوان از جامعه‌شناسی برای حل آنها استفاده نمود اما جامعه‌شناسان هنوز به آن ورود نکردند. همین موضوع اعتیاد که علت اصلی اعتیاد فقط فرد نیست ساختارها و یا جمع هم روی آن تاثیر میگذارد. در رابطه با جمع خانوادگی، خانواده و ساختار که میتوانند در بحث اعتیاد اثرگذار باشند یا واژه «انگ» در اعتیاد کمتر بدان پرداخته شده است.
   دکتر مستخدمین حسینی همچنین اشاره کردند که در حل مسائل مربوط به زندگی روزمره، جامعه‌شناسی کاربردی و محض باید در کنار هم و به صورت همسو با هم به مسائل و مشکلات بپردازند و به ارائۀ راهحل بپردازند. دکتر مستخدمین حسینی به ضرورت جامعه‌شناسی برای زندگی روزمره آن هم با دیدی فرود به زمینی اشاره کردند. اینکه جامعه‌شناسی در بستر زندگی روزمره مردم یعنی از مردم و برای مردم در حوزههای مختلف زندگی اجتماعی میباشد و باید جامعه‌شناسی را از محافل دانشگاهی و بحثهای تئوریک به میان مردم و مشکلات و مسائل آنها برد  و آن را از حالت گنگ و ناشناخته خارج نمود.
   همچنین ایشان نتایج پژوهش «شناسایی وضعیت کارآفرینان استان سمنان و موانع و محدودیتهای موثر بر عملکرد آنها» که بوسیله خودشان انجام پذیرفت، را توضیح داد. اینکه موفقیت کارآفرینان اکتسابی است نه انتسابی. نقش حمایتهای خانواده و جامعه‌پذیری را مهم دانسته و بستر اجتماعی و اقتصادی هم در این راه تاثیرگذار است. ایشان اشاره کرد که اکثر کارآفرینان اعتقاد داشتند نگرش کارآفرینی خود را از خانواده و بخصوص صحبتهای والدین گرفتهاند و در این مسیر حمایتهای خانواده بسیار مؤثر بوده است. همچنین وجود کار تیمی و تلاش و جدیت گروهی و فردی و سالها ممارست، تمرین و تکرار در پشت صحنه جایی که کسی آن را نمیبیند و صرفاً آن چیزی که امروز مردم میبینند ویترین زندگی آنها می‌باشد و گذشته پر از سختی و کار و تلاش پشت صحنه در این ویترین گم است. اینها همه مواردیاند که اگر جامعه‌شناسان به آن بپردازند و روابط و مسائل و مشکلات آنها را بشناسند و برای آن راهحلی ارائه نمایند، جامعه‌شناسی خود را برای حل مشکلات وارد زندگی روزمره میکند و از مفاهیم گنگ و ناشناخته وارد زندگی مردم خواهد شد.
   در ادامه برخی از حاضرین در نشست مانند مدیر گروه جامعه‌شناسی کاربردی، دکتر مریمالسادات حسینی فر، دکتر علیرضا مولا، دکتر کریم حنفی نیری با همراهی و بیان نظرات خود به پویایی جلسه و توجه هر چه بیشتر به ابعاد تخصصی جامعه شناختی زندگی روزمره تأکید داشتند. دکتر مولا سؤالی مهمی را مطرح کردند که در یک جمله کوتاه «جامعه‌شناسی زندگی روزمره و کاربردش چیست»؟ و در پاسخ سخنران محترم «از مردم و برای مردم و در بستر زندگی روزمره بودن» را به عنوان پاسخ این سوال اعلام داشتند. جلسه با پرسش و پاسخ حاضرین در جلسه خاتمه یافت و بنا شد این موضوع در جلسات دیگر ادامه داشته باشد.

• < قبلی
• بعدی >