یادداشت روز

تازه‌ها

اعتراضات

 

گزارش نشست‌ها

نشست « نقش روشنفکران در جهان رمان» که پژوهشی جامعه شناختی در رمان‌ معاصر فارسی در بازه زمانی (1320 تا 1357 شمسی است، بر اساس آرای هربرت بلومر و کارل مارکس، از سوی حلقه مطالعاتی فرود به زمین گروه علمی تخصصی جامعه شناسی تفسیری برگزار شد.

مرتضی هادیان به عنوان پژوهشگر مطالب خود را به صورت آنلاین و در بستر گوگل میت، در 1401/8/25 به حاضران ارائه داد.

یکی از موضوعات مهم جامعه­شناسی ادبیات؛ مطالعه رمان از دیدگاه جامعه شناسی طبقات اجتماعی است. در این دید شخصیتروشنفکر به عنوان آنتی تز در طبقه فرودست جامعه، کنشگری می کند. بنابراین برای فهم نقش شخصیت روشنفکر با باید به قشربندی­های اجتماعی توجه شود. طبقه­های اجتماعی موقعیت کنش شخصیت کنشگر را فراهم می­کند.

هویت و نقش شخصیت روشنفکر در رمان معاصر فارسی در موقعیت­های اجتماعی چگونگه بازنمایی می­شوند؟ برای این مقصود باید به شیوه کنشگری شخصیت­ها در موقعیت اجتماعی توجه کنیم؛ زیرا از یک سو موقعیت اجتماعی تعیین کننده شیوه زندگی شخصیت است و از سوی دیگر انسان تفسیرگر با تحلیل موقعیت کنشگری می­کند. از این رو لازم است که موقعیت مادی و فرهنگی روشنفکران را در جهان رمان واکاوی کرد تا هویت، الگوی کنش و تحول طبقاتی شخصیت آنان تبیین شود.

در این بحث هویت، نقش شخصیت­های روشنفکر رمان­های چشمهایش، بزرگ علوی( 1331)؛ شکر تلخ، جعفر شهری (1347)؛ دل­کور، اسماعیل فصیح( ۱۳۵۱)؛ شب­چراغ، جمال میرصادقی(1355) و بار دیگر، شهری که دوست میداشتم (1355) را در بستر نظام تولیدی تبیین می شود. علت انتخاب ، ماهیت رئالیستی رمان ها و توالی تاریخی، در دوره های متفاوت و مهم تاریخی( پایان قاجار، پهلوی اول، پهلوی اول و دوم، پهلوی دوم، آستانه انقلاب اسلامی) است.

هریک از رمان­ها، بازنمای یک دوره تاریخی از سال 1320-1357ه.ش. است. شخصیت­های رمان «شکرتلخ» در اواخر عصر قاجار و دوره سلطنت احمدشاه قاجار کنشگری می­کنند. رمان «چشمهایش» نمایی از وضعیت و مبارزه سیاسی روشنفکران در دوره اقتدارگرای رضاشاه نشان می­دهد. رمان «دل کور» به وضعیت اجتماعی دوره پایان عصر رضا شاه و دوره اول پادشاهی محمدرضاشاه می­پردازد. «رمان بار دیگر، شهری که دوست میداشتم» نمایی از سلطه شدید من اجتماعی بر «من» در دوره مدرنیزاسیون محمدرضاشاه پهلوی ارائه می­کند و رمان «شب چراغ» روایتگر وضعیت روشنفکران در سال­های قبل و بعد از کودتایمرداد 1332 ه.ش. است.

نقش روشنفکران درجهان رمان1

جهان رمان2

حرکت کلیت­های اجتماعی،واقعی و تاریخی است

ماتریالیسم چیست؟موقعیت و شرایط مادی زیستی و اجتماعی انسان که زیرساخت را تشکیل می دهد. (طبیعت، انسان و ابزا)

تاریخی چیست؟ رابطه دیالکتیک میان نیرو و روابط تولید و صورتبندی نظام تولیدی و نظام طبقاتی(طبقات اجتماعی)

در الگوی تحلیلی مارکس انسان و عناصر مادی دیگر مانند طبیعت و ابزار، زیر ساخت اجتماعی تشکیل می­دهند و در موقعیت «آنتی­تز» در مقابل «تز» یعنی روساخت قرار می­گیرد. حاصل همفراخوانی و رابطه دیالکتیک زیرساخت و روساخت، حرکت مادی تاریخ و صورتبندی طبقات اجتماعی و در نهایت تغییر شیوه­های تولیدی می­شود.

ادبیات و جایگاه انسان در نظام تولیدی کشاورزی نظام تولیدی صنعتی ، نظام تولیدی مبتی بر کوچ روی و عشایری متفاوت است مانند جایگاه زن در هر سه نظام متفاوت است.

حرکت چیست و چگونه روی میدهد؟در نتیجه دیالکتیک میان عناصر زیر ساختی روی می دهد زیرا ماهیت دیالکتیک حرکت است و سپس دیالکتیک میان زیرساخت و رو ساخت روی میدهد و باعث استمرار حرکت میشود و شکلها زندگی و طبقات نیز نمود می یابند. در واقع اینگونه تاریخ آغاز می شود.

دیالکتیک نیز به عنوان یک روش در حوزه­های جامعه شناسی و تاریخ به بحث پیرامون حرکت می­پردازد. روایت­شناسی و روش فلسفی دیالکتیک که هر دو متضمن مفهوم تاریخ یا زمان هستند.

درجهان رمان3

  • طبقه فرودست محل کار بدنی و فکری است. ویزگی آنتی تزی دارد همچنین روشنفکران نیز در این جایگاه قرار دارند. درواقع روشنفکران در قلب طبقه خود قرار دارند و با سایر قشرها ارتباط دارند.
  • طبقه فرادست ایستاست زیرا محل انباشت ثروت و مدیریت کار است و در واقع ماهیتی تزی درارد.
  • رابطه دیالکتیکی میان زیر ساخت و روساخت نیروهای تولیدی و روابط تولیدی، طبقات اجتماعی راصورتبندی می کند.
  • دو طبقه فرودست و فرادست تقسیم می شود.
  • هر طبقه دارای چهار قشر است.
  • روشنفکران هم در این نظام و صورتبندی در ساحت زیر ساختی قرار دارند. در این موقعیت همواره دارای ماهیتی آنتی تزی هستند و کارکن هم هستند.

تعاریف عناصر نظریه همکنش گرایی نمادین

الف)ادراک شناسی(معانی)          

  • عین در شرایط زیرساختی قرار دارد و در موقعیت های متفاوت در زمانی و هم زمانی در حال تغییر است و در برخورد با عین تعاریف متفاوتی را ارائه می دهد.
  • اداراک مبتنی بر شرایط زیستی و تجربی یا پراگماتستی است.

ب)ساختار خود(هویت)                      

  • من ( I) تز و زیرساخت خود است با توجه به داشتن ذهن در حال دگرگونی است در یک رابطه متقابل با (M) در ساحت رو ساختی خود، خود کلی هویت مییابد.
  • من اجتماعی (M) در ساحت رو ساختی خود قرار دارد و ویزگی و ماهیت ایستایی دارد. به مثابه عین در ساختار خود عمل میکند.

ج)خود جامعه  

  • خودهای فرد با ذهنیت و تجربه ها و معانی مشترک در با خود جمعی ، هویت خود جامعه را میسازد.
  • ممکن است خود جامعه در زیرساخت دارای خودهای فردی متعدد و متنوع بابشیم که در این صورت در ساحت روساختی نیز دارای خودهای جمعی متفاوت خواهیم بود. این نوع جامعه جامعه ای متکثر است
  • ممکن است در جامعه درای یک خود فردی و یک خود جمعی ساخته شود که این نوع جامعه جامعه ای تک بعداست و ظرفیا پذیرش دیگری یا خودهای دیگر را نخواهد داشت مانند نمونه ذیل
  • نقش روشنفکران درجهان رمان4

هویت یا ساختار «خود» شخصیت های روشنفکر رمان

در تحلیل رمان­ها می­توان سه نوع رابطه میان «من» و «من اجتماعی» در ساختار «خود» واکاوی کرد. برای فهم فردیت باید رابطه دیالکتیکی «من» در ارتباط با «من اجتماعی» و «خود فردی» در رابطه با «خود جمعی» واکاوی کنیم. در صورتی که توان و ویژگی «آنتی تز»ی «من» در رویاریی با «تز» یا «من اجتماعی» تضعیف شود؛ دلیلی بر سلطه «من اجتماعی» بر «من» است و در این شکل امکان نمود فردیت تضعیف می­شود. «خود» فردی و ارتباط با خود جمعی نیز وضع به همین شکل است؛ یعنی هویت «خود جمعی»، ویژگی آنتی تزی «خود فردی» را کنترل و پاسبانی می­کند.

عاشق شدن پسر رعیت بر دختر ارباب در نظام فرهنگی و در باور «من اجتماعی» خود جمعی غیر قابل پذیرش و گناهی نابخشودنی است. پسر رعیت و دختر ارباب در رمان «بار دیگر، شهری که دوست میداشتم» عاشق یکدیگرند و «من اجتماعی» مانع وصال آنان است؛ بنابراین با تضاد در تقابل با «من اجتماعی» راه فرار را انتخاب می­کنند و از جامعه طرد می­شوند. خشونت از ویژگی چنین جامعه­ای است و روشنفکران قربانی خشونت می­شوند. رسول و فرشته در رمان «دل کور» از شخصیت­های قربانی رمان هستند.

گاه ممکن است رابطه متقابل «من» و «من اجتماعی» در ساختار «خود» در فرایند تضعیف نیروهای تولیدی به رابطه­ای گسسته بدل شود. «من» نسبت به «من اجتماعی» و معانی پذیرفته شده بی­اعتنایی می­کند؛ زیرا رابطه من با من اجتماعی پیشین منقطع و خودی جدید و نو، ظهور می­کند. روشنفکر در این فرایند برای بازگشت به «من اجتماعی» و بازتولید معانی پیشین تلاش می­کند. تلاش روشنفکر همان بازگشت به خویشتن است. شخصیت «کبری» در رمان «شکر تلخ» تاب ایستادگی در برابر «خود جمعی» ندارد. در واقع شخصیت کبری به عنوان «خود فردی» کنشگر و روشنفکر در برابر «خود جمعی» و «من اجتماعی» نوظهور ناتوان است.

در تحلیل رمان­ها می­توان گفت که رابطه متقابل «من» و «من اجتماعی» در ساخت «خود» شخصیت­های رمان «چشمهایش» و «شب چراغ» رابطه­ای همفراخوان است. در چنین جامعه­ای خودهای متنوعی متکثر می­شوند و تنوع «خود فردی» باعث تنوع خودهای جمعی می­شود.

زمینه های تولید معنا در جهان رمان

با توجه به نظام تولیدی، چهار نوع وضعیت معنایی در جهان رمان­های پژوهش شده قابل فهم است:

الف-تحمیل و انسداد معانی: تولید نفت باعث توسعه شهر و نظام بورکراتیک و اقتدار نظام سیاسی می­شود و درکنار تولید نفت نظام تولید کشاورزی نیز وجود دارد. مدیریت نیروهای تولیدی و ثروت آفرین نفت در اختیار خاندان شاهی یا نظام سیاسی قرار دارد. انحصار مدیریت نیروهای تولیدی توان تحمیل و انسداد معانی را به نظام سیاسی می­دهد. در رمان «چشمهایش» معانی کشف حجاب و مدرنیزاسیون بر خود جمعی تحمیل می­شود و معانی­ای مانند آزادی عقیده نیز بر هنرمندان مسدود می­شود. معانی جدید و تحمیل شده با «خود جمعی» ناهمگون است. از سوی دیگر جامعه به معانی مانند آزادی احساس نیاز می­کند که از سوی نظام سیاسی مسدود شده است. تحمیل و انسداد معنا در رمان «چشمهایش» از زمینه­های کنشگری روشنفکر رمان چشمهایش است.

ب-انسداد معانی برون ساختاری(خارج از ساختار اجتماع): انسداد برون ساختاری در اینجا به این معنی است که انسداد معنی از سوی حاکمیت سیاسی روی می­دهد. در رمان «شب چراغ» انسداد معنا وجود دارد که نظام سیاسی مانع مفاهیمی مانند عدالت و آزادی اندیشه است. همین موجب کنش کنشگران در رمان «شب چراغ» می­شود.

ج-انسداد معانی درون ساختاری(درون ساختار اجتماع): رابطه غیر قابل انعطاف «من» و «من اجتماعی» در ساخت «خود» باعث انسداد معانی­ای می­شود که برای «خود» کنشگر در جامعه نا آشناست؛ بنابراین ورد معانی نو در چنین جامعه­ای بدعت و در ساحت کلان ­«خود جمعی» غیر قابل پذیرش است. رابطه غیر قابل انعطاف «من» و «من اجتماعی» در نظام تولیدی کشاورزی موجب تقابل دو طبقه ارباب و رعیتی در جهان رمان «بار دیگر، شهری که دوست میداشتم» می­شود. شخصیت روشنفکر به دنبال فردیت و تولید معانی مقتضای «خود»ش است. بنابراین شخصیت در پی تحقق معانی­ای است که «خود» را بدان نیازمند می­بیند و از این رو شخصیت پسر رعیت با دختر ارباب برای زندگی مشترک شهر و دیار شان را ترک می کنند و من اجتماعی هیچ گاه اجازه بازگشت به پسر رعیت نمی دهد.

د- تهی شدگی معنا: تهی شدگی معنا با گسست میان «من» و «من اجتماعی» و تضعیف نیروهای تولیدی در رمان «شکر تلخ» روی می­دهد، معانی در ساحت روساختی، از معنای پیشین تهی می­شوند و بار ارزشی را از دست می­دهند. خود جمعی یا شخصیت­های رمان شکر تلخ دیگر به معانی و من اجتماعی اعتنایی ندارند. شخصیت­های نسل اول در رمان شکر تلخ با معانی و مفاهیم سنتی روبرو هستند و موقعیت اجتماعی را با معیارهای ارزشی جامعه را تعریف می­کنند و هر شخص بدان اعتبار سنجی می­شود. مصادف با حیات اجتماعی نسل دوم، خشکسالی روی می­دهد و فشار فقر، معانی را در ساحت روساختی از معنا تهی می­کند. در جهان رمان شکر تلخ شدت گرسنگی، مفاهیم حلال و حرام را از یاد شخصیت­ها می­برد؛ زیرا هر شخص برای بقا به مصرف مواد غذایی نیازمند است؛ در وضعیت گرسنگی و نبود مواد غذایی حلال و حرام برایشان بی­معنا می­شود و همچنین بسیاری از معانی دیگر مانند حقوق زنان از معنا تهی می­شوند. با تضعیف نیروهای تولیدی، حقوق به عنوان یک مفهوم روساختی نیز نادیده می­شود؛ در چنین وضعیتی زنان از کوچکترین حقوق برخوردار نیستند. 

جهان رمان5 

نوع نقش یا جهت گیری کنش روشنفکران

تهی شدگی، تحمیل و انسداد معنا، نشان دهنده نیاز خود فردی و خود جمعی به معانی جدید است. از این رو روشنفکر برای تحقق معانی مورد نیاز فرد و جمع می­کوشد. با توجه به ساختار خود و معانی موجود در زیست جهان رمان­های مورد پژوهش دو نوع نقش یا جهت­گیری کنش برای شخصیت­های رمان ترسیم می شود:

الف-نقش سیاسی و جهت­گیری به سوی نظام سیاسی

- چشمهایش: نظام تولیدی کشاورزی و تولید نفت درآمدهای زیادی برای طبقه فرادست و خاندان شاهی فراهم می­آورد. این وضع باعث اقتدار بیشتر نظام سیاسی می­شود و نیروهای تولیدی را با اقتدار به مدیریت می­کند. این شرایط زمینه تحمیل و انسداد معانی را بر جامعه نیز هموار می­کند. از این رو روشنفکر در برابر تحمیل معانی می­ایستد و تلاش می­کند که معنی آزادی عقیده و برابری برای جامعه فراهم کند. جهان رمان چشمهایش جامعه متکثر است؛ به این معنا که خودهای جمعی متعدد و متفاوتی در جامعه حضور دارد. در چنین جامعه­ای روشنفکر، مطالبات فرهنگی وا جتماعی ندارد و سوی کنش و نقش روشنفکری به سمت نظام سیاسی برای تحقق آزادی و عدالت جهت می­گیرد.

- شب چراغ: در جهان رمان شب چراغ تولید نفت، درآمدهای زیادی برای حاکمیت سیاسی فراهم می­آورد که باعث سلطه و اقتدار نظام سیاسی می­شود. در این صورت نظام سیاسی می­تواند زمینه انسداد معانی را بر جامعه تحمیل کند. از این رو روشنفکر در برابر انسداد معانی می­ایستد و تلاش می­کند معنی آزادی عقیده و برابری برای جامعه فراهم کند. جامعه جهان رمان شب چراغ، جامعه­ای متشکل از خودهای جمعی متفاوتی است. در چنین جامعه­ای سوی کنش و نقش روشنفکری به سمت نظام سیاسی جهت می­گیرد.

ب-نقش فرهنگی و جهت­گیری اجتماعی

-رمان شکر تلخ: با توجه به تضعیف نیروهای تولیدی در نظام تولیدی جهان رمان «شکر تلخ»، گسست رابطه میان «من» و «من اجتماعی» و تهی شدگی معانی روشنفکر خواهان پاسبانی از معانی از دست رفته و بازگشت به خویشتنی است که در من اجتماعی و معانی پیشین تعریف شده است. در واقع کنش روشنفکرانه­اش در تقابل با خود جمعی و خود فردی برای بازگشت به خویشن شکل می­گیرد. بنابراین ماهیت فرهنگی-اجتماعی کنش، بازگشت به معناها و سوگیری اجتماعی شخصیت روشنفکر در رمان شکر تلخ مشهود است.

- دل کور: خشونت میان خودهای فردی در رمان «دل کور» و از سوی دیگر تقابل خود فردی در مقابل خود جمعی در طبقه فرودست نمایان می­شود. از این رو خشونت­­ستیزی و تلاش برای تحقق دنیایی سراسر صلح و مهربانی، مهمترین نقش فرهنگی روشنفکر است. جهت­گیری «خود» در برابر خود جمعی و فردی روی می­دهد.

- رمان شهری که دوست میداشتم: نقش فرهنگی و سوگیری کنش روشنفکر در این رمان در ستیز با چیزی است که مانع نمود و ویژگی آنتی تزی «من» در ساختار خود می­شود که فردیت را سرکوب می­کند. نظام تولیدی کشاورزی در جهان رمان، دو طبقه ارباب و رعیت را صورتبندی می­کند. مدیریت نیروهای تولیدی در انحصار ارباب یا مالکان است. ساختار «خود» شخصیت­های رمان به این گونه است که رابطه میان «من» و «من» اجتماعی یک رابطه ایستاست و «من»، معانی موجود را پذیرفته است. در چنین جامعه­ای«خود جمعی»، ظهور معانی جدید و مغایر با من اجتماعی را نمی­پذیرد؛ اما عشق در جهان رمان، «من اجتماعی» را نادیده می­گیرد. در جهان رمان شهری که دوست میداشتم، پسر رعیت عاشق دختر ارباب می­شود؛ اما پدر دختر، مخالف ازدواج آنان است. پسر رعیت با نادیده انگاشتن «من اجتماعی» و در تقابل با باورهای «من اجتماعی»، دختر ارباب را فراری می­دهد. بنابراین سوگیری شخصیت کنشگر در تقابل با «من اجتماعی» و «خود جمعی» است؛ به تعبیر دیگر کنشگری به سوی جامعه و فرهنگ جهت­گیری می شود. در جهان رمان روشنفکر مطالبات فرهنگی و اجتماعی دارد و می­خواهد معانی تازه­ای را وارد باورهای جمعی کند.

 جهان رمان6

نقش و جهت گیری کنش روشنفکر در جهان رمان

در همه رمان­ها، روشنفکران در پی تولید معانی یا بازتولید معانی هستند. در واقع شخصیت­های کنشگر، به این معانی نیازمند هستند و آن را از لوازم حیات معنوی خود می­دانند. در رمان «شب چراغ»، «چشمهایش» «دل کور»، «شکر تلخ» بازتولید معانی زمینه نقش و کنشگری روشنفکر است. از سوی دگیر ممکن است آنان در تجربه زیستی­شان از معانی محروم شده­ باشند که روشنفکران در پی تولید آن هستند؛ مانند رمان «شهری که دوست میداشتم» که مسئله فردیت، کنش شخصیت­های روشنفکران را تعیین می­کند. همچنین کنش­ها در دو گروه سیاسی و فرهنگی نیز می­توان تقسیم کرد که رمان چشمهایش و شب چراغ جهت­گیری کنش به سمت نظام سیاسی است و کنش شخصیت روشنفکران در دیگر رمان­ به سمت­ها فرهنگ یا روساخت­های معنایی سو می­گیرد.

فرجام شخصیت­های روشنفکر در تمام رمان­ها، تنهایی و به حاشیه ­رانده شدن از جامعه سیاسی و اجتماعی است. روشنفکران در جامعه رمان «چشمهایش» و «شب چراغ» از مناسبات سیاسی و اجتماعی رانده می­شوند؛ اما روشنفکران در رمان «دل کور»، « شکر تلخ» و «بار دیگر شهری که دوست می­داشتم» از مناسبات اجتماعی طرد می­شوند.

پرسش های مطرح شده پس از ارائه

پرسش: از آنجا که رمان از رهگذر ذهن نویسنده روایت می شود و می توان رمان را حاصل خیال پردازی رمان نویس دانست. بنابراین پرسشی که مطرح می شود این است که آیا می توان نویسندگان رمان ها را نیز در شمار روشنفکران آورد؟

باید گفت که همه آثار هنری همچنین رمان از رهگذر ذهن نویسنده خلق می شود و نویسنده با توجه به دنیای ذهنی خود آثار هنری می آفریند. اما در این جا بیشتر بر کنشگری شخصیت های رمان تاکید می­شود. از آنجا که رمان های برگزیده رمان های واقع گرایانه هستند رخدادهای واقع گرای جامعه در هنر روایت بیان می شوند و ماهیت چنین رخدادهایی دارای اعتبار جامعه شناختی هستند. در این پژوهش سعی بر این است که کنشگری روشنفکر در جهان رمان به مثابه نقش روشنفکر بازنمایی شود و از این رو با توجه به تاریخی بودن رمان ها می تواند نتایجی ارائه نماید که ارزش جامعه شناختی داشته باشند.

در ادامه باید گفت نویسنده رمان ممکن است از رخدادهای اجتماعی جانبداری کند و گاه رخدادها را قضاوت کند. اگر نویسنده رمان، متعهد به جامعه باشد تنها رهگذر کنشگری او هنر اوست از این رو می توان نویسنده را نیز روشنفکر دانست؛ اما در این جا تنها به بحث ، نقش شخصیت های روشنفکر در جهان رمان واقع گراست.

پرسش: کارل مارکس هیچ گاه در آثار خود از اصلاحات زیر ساخت و روساخت سخن نمی گوید؛ چرا در این بحث به جای اصطلاحات کاربردی «نیروهای تولیدی» و «روابط تولیدی» در آثار مارکس بر زیر ساختار و روساخت ساخت تاکید می شود؟

نیروهای تولیدی در دیگاه مارکس زیر ساخت و روابط تولیدی نیز روساخت هستند. اگرچه مارکس از زیرساخت و روساخت سخن به میان نمی آورد؛ اما آشکار است که نیروهای تولیدی -انسان، ابزار و طبیعت- زیرساخت هستند و روساخت نیز قوانین و فرهنگ و ... می باشند، زیرا شارحان آراء مارکس به زیرساخت و روساخت اشاره می کنند و نیروهای تولیدی را زیرساخت و روابط تولیدی را رو ساخت می­نامند. در این بحث همه مفاهیم دارای زیر ساخت و روساخت هستند و دارای رابطه همفراخوان هستند از این رو برای ایجاد پیوند تحلیلی با سایر مفاهیم مانند معنا، خود، خود اجتماعی و ... بیشتر به زیرساخت و روساخت تاکید می شود تا ذهن مخاطب بتواند نظریه مارکس را با نظریه بلومر و ح.ا.تنهایی را در پیوند با یکدیگر درک کند.

پرسش: تفاوت نقش روشنفکران با کاربست نظریه های مارکس، بلومر و تنهایی با نقش گفتمانی روشنفکران در چسیت؟

من کاربست این نظریه ها را یکی از کاربست های تحلیل گفتمان نقش روشنفکران می دانم . زیرا بسترهای مادی مارکس یا شرایط عینی زندگی انسان در جامعه و نیز نظریه قشرهای اجتماعی که ح.ا. تنهایی ارائه می کند؛ روشی مناسب برای تحلیل رخدادهای تاریخی هستند. در هر دوره از تاریخ، معانی گوناگونی برای کنشگری روشنفکران وجود دارد که ممکن است آن در دوره های دیگر توانش معنایی شان از بین برود یا به معانی دیگر بدل شوند. در هر دوره روشنفکر به اقتضای معانی موجود و زنده اجتماعی، نقش روشنفکری خود را آشکار می کند و بر اساس قضیه سوم بلومر یا «بازنگری خود» ، وضعیت های معنایی در شرایط زیستی ، کنشگری و نقش روشنفکر را تعیین می کند. بنابراین این کاربست نظری روشی مناسب برای تحلیل گفتمان نقش روشنفکران است.

 

استقلال دانشگاه و ازادی آکادمیک

چند رسانه ای

مجله جامعه شناسی

مجله مطالعات

پیوندها

حمایت از انجمن و حامیان مالی (2)

عضویت در انجمن جامعه شناسی ایران1402

حامی باش