فرهنگ ارشاد

روز چهارشنبه دوازدهم آذرماه سال جاری، از سوی انجمن جامعه‌شناسی ایران، انجمن انسان‌شناسی، انجمن مطالعات فرهنگی و ارتباطات و انجمن جمعیت‌شناسی ایران با همکاری دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی و انجمن ­های دانشجویی آن دانشکده، نخستین مراسم «روز علوم اجتماعی» در سالن شهید مطهری آن دانشکده برگزار شد.

یادآوری می­نماید که روز 12 آذرماه مصادف با سال­روز تولد استاد غلامحسین صدیقی است که ایشان به ­حق هم شخصیت پیشگام در معرفی و توسعه جامعه ­شناسی به­عنوان یک رشته دانشگاهی بوده ­اند و هم طرح لزوم همکاری علمی بین رشته‌های گوناگون علوم اجتماعی از ابتکارات شخص ایشان است. از­این­ رو، نام ­گذاری این روز به ­نام «علوم اجتماعی» بسیار مناسب می ­نماید. همچنین برگزاری این مراسم در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه که در واقع بزرگترین یا تنها دانشگاه علوم انسانی در کشور ماست نیز مناسبت شایسته­ ای داشت. در این مراسم محمد امین قانعی ‌راد از طرف انجمن‌ های جامعه‌ شناسی، جمعیت ‌شناسی، انسان ‌شناسی و مطالعات فرهنگی و ارتباطات نوید تصویب روز 12 آذر به­ عنوان «روز علوم اجتماعی» را اعلام کرد. سپس در این مراسم، تنی چند از همکاران دانشگاهی هر کدام به­ گونه ­ای در یادمان استاد غلامحسین صدیقی و ویژگی­ های برجستۀ علمی و اخلاقی ایشان در ارتباط با تجارب علایق علمی و تخصصی خود نکاتی را بیان نمودند.

اشاره می ­کنم که در آخرین شماره خبرنامه انجمن جامعه ­شناسی بریتانیا آمده است که پرفسور ساری حنفی که اخیراً به عنوان معاون انجمن بین­المللی جامعه­شناسی (ISA) برگزیده شده و نخستین معاون عربی- فلسطینی این انجمن است، درباره بی ­توجهی دولت­ های عربی خاورمیانه نسبت به علوم اجتماعی زبان به گلایه گشوده است. شاید در بیشتر کشورهای موسوم به جهان سوم یا درحال توسعه (که گویی برای همیشه در حال توسعه یا در حال گذار هستند) قدر علوم اجتماعی آن­ طور که باید و شاید شناخته نشده است. ممکن است وضعیت کشور ما از این بابت، حداقل در مقایسه با بسیاری از کشورهای عربی خاورمیانه تا حدودی متفاوت باشد. بحث در این باره قابل توجه است ولی جای دیگری را می ­طلبد.

در هر صورت شاید بتوان گفت این قضیه در کشور ما پیچیدگی ­های ویژه خودش را دارد. برخی افراد از علوم اجتماعی و بویژه از جامعه ­شناسی، انتظار معجزه را دارند و توقع دارند جامعه ­شناسان بتوانند امور آینده را به­ روشنی پیش­ بینی کرده و درباره مسائل اجتماعی موجود، (مثلاً اعتیاد) راه حل موثر، مطلوب و سریع ارائه دهند. در مقابل، برخی دیگر به­ دلایل مختلف نگاهی بیشتر منفی و نه­ چندان موافق با علوم اجتماعی دارند و آن را غرب زده و کمابیش بیهوده می ­دانند و درصدد جایگزینی برای آن هستند. شاید بتوان به­ بیان خیام چنین گفت که «راه نه آن است و نه این».

در این تردیدی نیست که انتظار پیش ­بینی دقیق و ارائه راه حل حقیقتاً درست و کامل برای یک مسئلۀ معین، از هیچ علمی- حتا علوم فیزیکی و پزشکی- نمی ­تواند واقع ­بینانه باشد. بدیهی است علوم اجتماعی و بویژه جامعه­ شناسی، مقوله­ ای بسیار پیچیده و غامض است. با این همه، در کشور ما که هنوز شکل ­گیری اجتماع علمی- حداقل در حوزه علوم اجتماعی- چندان جدی نبوده و یا بسیار رقیق است، و همچنین پژوهش اجتماعی به ­واقع و به ­طور جدی صورت نمی­ گیرد و بیشتر حالت صوری، رسمی و پیمانکاری دارد، و نیز نقد علمی هویت واقعی و معیاری خود را نیافته و مهمتر این که، تفکر انتقادی که می ­تواند بیشترین خدمت جامعه­ شناسانه از آن برآید هنوز در مرحلۀ جنینی است، در چنین شرایطی تعیین یک روز به­ عنوان روز علوم اجتماعی، رویدادی خوشایند و مبارک است. بی­تردید این اقدام، بیشتر امری نمادین است ولی تاثیر معنوی و اجتماعی آن چندان هم کم نیست. باشد که این رویداد، مرحله ­ای امید­بخش برای حمایت جدی از توسعه علوم اجتماعی باشد و در مقابل آن علوم اجتماعی هم با هویت­ یابی بیشتر و با برخوردی جدی ­تر به ­مسائل و دغدغه­ های جاری جامعه پرداخته و در هویت ­یابی خود بیش از پیش بکوشد.

• < قبلی
• بعدی >