کارگروه جامعهشناسی مردم مدار انجمن جامعهشناسی ایران روز چهارشنبه چهارم خرداد ماه سال ۹۰، نشستی را برای نقد و بررسی کتاب مردم نگاری سفر، اثر نعمت الله فاضلی، برگزار کرد. در این نشست علاوه بر نویسنده، محمدامین قانعیراد، غلامرضا خاکی، علی رضا کمرهای و محسن گودرزی (به عنوان مدیر جلسه) حضور یافتند و دیدگاههای خود را درباره این کتاب با حضار در میان گذاشتند. گزارشی از این نشست از طریق مدیر کارگروه برای ما ارسال شده که متن آن را در ادامه میخوانید.
دکتر محمدامین قانعیراد، به عنوان اولین سخنران این نشست، کتاب مردمنگاری سفر را نمایانگر نوع جدیدی از تولید دانش در مقیاس جهانی برشمرده و گفت: کتاب حاضر نه تنها به رشد فرهنگ عامهپسند در دنیای غرب اشاره دارد، بلکه به نحوی قصد دارد خواننده خود را سرگرم کند. وی در این راستا کتاب را همانند مجموعهای داستانی و دارای کارکردی آموزشی دانست که از چارچوبهای علمی فاصله گرفته و تولید هیجان میکند.
قانعیراد در ادامه با تأکید بر اینکه در خصوص جنبه مردممداری نیز این کتاب ایجاد گفتوگو با جامعه را مد نظر قرار داده است، به رشد شرایط و تفکرات پستمدرن و در پی آن سربرآوردن هویتهای مختلف و رشد فردیت در زمانه فعلی اشاره کرد و کتاب مردمنگاری سفر را روایتی فردی از جهان و نوعی تولیدکننده خُرده روایت دانست.
در ادامه، دکتر غلامرضا خاکی، عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، در سخنان خود، کتاب مردمنگاری سفر را خدمتی به دانش مدیریت و تحولات اجتماعی دانست و خاطرنشان کرد که کتاب حاضر نشان میدهد تئوریهای مدیریت تحت تأثیر تحولات علم جامعهشناسیاند.
وی همچنین با بیان این نکته که این کتاب میتواند خواننده را به فهم بهتر از جوامع غربی رهنمون سازد، انتقاداتی را نسبت به آن مطرح کرد. از نظر او ساختار آشفته کتاب، نامشخص بودن زمان رخداد برخی از حوادث مهم، وجود اطلاعات غیر لازم در متن و عدم استفاده از پاورقی را میتوان به عنوان نکات منفی این کتاب دانست.
پس از خوانده شدن بخشهایی از کتاب توسط نویسنده، دکتر علیرضا کمرهای، زبان کتاب را نوعی گفتار ـ نوشت (و نه زبانی رسمی) معرفی کرد و یادآور شد که به همین دلیل کتاب از زبان گرم و جانداری برخوردار است. وی در ادامه، محتوای کتاب را گویای نوعی تولید دانش دانست که روش به کار گرفته شده در آن روشی آزاد بوده و متصلب نیست و سبک نگارش آن نیز در معنادهی به مفاهیم اثربخش بوده است.
به گفته کمرهای، نثر کتاب مردمنگاری در سفر، ساده، صمیمی و البته نه سطحی است؛ به نوعی که میتوان آن را نوعی راستگویی روستاوار دانست، هر چند از ایجازها و ایهامهایی نیز برخوردار است و این خود از نکات مثبت کتاب است.
سخنران این بخش نشست کارگروه جامعهشناسی مردممدار همچنین از آموزش مشاهده، عدم وجود ترتیب زمانی در فصلهای کتاب و وجود کلمات قصار (به عنوان وجه علمی کتاب)، وجود کنایه و متلک و قرار دادن خواننده در مقام مقایسه (به عنوان وجوه مثبت کتاب) و از عدم برخورداری از فهرست گویا و مناسب و عدم بهره گیری از عکس (به عنوان وجوه منفی کتاب) سخن گفت.
در بخش پایانی این نشست، پرسشی از سوی حاضران در جلسه در مورد پیام کتاب مطرح شد که دکتر خاکی در پاسخ به آن، هدف کتاب را بیان حُسن جهان غرب به گونهای دانست که متهم به غربزدگی نشود. دکتر کمرهای نیز در همین خصوص پیام کتاب را چنین خلاصه کرد: «جور دیگر میتوان دید».
کتاب «مردمنگاری سفر: توصیفی انسانشناختی از فرهنگ و جامعه امروز غرب» که سال جاری در ۷۹۸ صفحه توسط انتشارات آراسته منتشر شده، شرح دوران تحصیل دکتر نعمتالله فاضلی در کشور انگلستان و سفرهایش به کشورهای مختلف غربی است که با نگاهی مردمنگارانه به رشته تحریر در آمده است.