بیتا مدنی*

نشست گروه تخصصی جامعه شناسی ورزش عصر روز یکشنبه 17 بهمن ماه 1395 از ساعت 17 تا 19 در سالن کنفرانس انجمن جامعه شناسی ایران برگزار شد. در این نشست دکتر کمال جوانمرد و دکتر افسانه توسلی به عنوان سخنران حضور داشتند.

در بخش نخست جلسه دکتر جوانمرد به بحث و بیان نظرات خود پرداخت و گفت: ورزش میدان رقابت بر سر قدرت و عرصه ایی برای قدرت نمایی سیاسی، یارگیری و فتح توده ها شده است. ورزش ظاهری غیر سیاسی با چاشنی تند سیاست دارد. ورزش قدرت مدرن و نامحسوس سیاسی است.

در بخش دوم این نشست دکتر افسانه توسلی درشرح و نقد چیستی جامعه شناسی ورزش بحث خود را مطرح کرد و گفت:جامعه شناسی ورزش به عنوان زیر شاخه ای از جامعه شناسی، به ورزش به عنوان یک پدیده اجتماعی یا امر اجتماعی می نگرد و حوزه ای است از مطالعات که حول ساختارهای اجتماعی- فرهنگی مختلف، الگوها، سازمان ها یا گروه های درگیر در ورزش متمرکز شده است. ظهور این رشته از اواخر قرن ۱۹ در دانشگاه‌ها دیده می شود. شاید اولین آزمایشات روانشناسی اجتماعی در حوزه رقابت هایورزشی، توجه مردم شناسی فرهنگی به بازی ها تحت عنوان Play و Game ، همچنین گرایشات تفسیر گرایان و آرایتورشتاین وبلن در خصوص تئوری طبقه تن آسا ظهور جامعه شناسی ورزش را ساده تر نموده باشد. هرچند ورزش و نگاه جامعه شناختی به آن به گذشته های دور برمی گردد اما می توان گفت جامعه شناسی ورزش به صورت معنا داری به شکل سازمانی و رسمی از ۱۹۷۰ پذیرفته شد. پذیرش آن با تشکیل کمیته ای در انجمن جامعه شناسی ورزش آمریکای شمالی در سال ۱۹۷۸ شکل گرفت. همچنین انتشار مجله جامعه شناسی ورزش در ۱۹۸۴ به آن رسمیت بیشتری داد. برخی عقیده دارند بنیان شکل گیری رسمی جامعه شناسی ورزش به تشکیل کمیته بین المللی جامعه شناسی ورزش در سال ۱۹۶۴ در ژنو برمی گردد.

توسلی افزود: مطالعات مرتبط با جامعه شناسی ورزش آرای گوناگونی را در این زمینه نشان می دهد. برخی عقیده دارند جامعه شناسی به ورزش به عنوان یک فعالیت همراه با بازی Playful، یک فعالیت عقلانی Rational و یک فعالیت همراه با مجازات و پاداش Awarding  نگاه می کند. ورزش پدیده ایست بین بازیPlay و کارWork .به عبارتی ورزش غیرجدیترین کار جدی است. کاری که کودکان کمتر به آن می پردازند و بزرگتر ها بیشتر. باید توجه داشت اینکه برخی از فعالیت‌ها مانند ماهیگیری و شطرنج می‌توانند در حیطه ورزش مطرح شوند یا خیر مساله ای است که باید بدان پرداخت. همچنین مشکلات حرفه ای شدن یا Professionalism  و فرایند حرکت از ورزش آماتوری به ورزش حرفه ای و توجه به قوانین واضح Game ها و تاکید بر مهارت و استراتژی امور مهمی هستند که جامعه شناسی ورزش باید بدانها توجه کند.

این استاد دانشگاه و عضو هیات علمی دانشگاه الزهرا (س) ادامه داد: امروزه می‌توان حداقل ۴نظریه جامعه شناختی را که رابطه بین ورزش و جامعه را مشخص می سازند از سایر نظریات متمایز کرد. کارکردگرایی ساختاری، مکتب تضاد، مکتب انتقادی و دیدگاه کنش متقابل نمادین. بسیاری از جامعه شناسان پیشرو و پیشگام توجه ویژه ای را به صورت مستقیم و غیرمستقیم به ورزش ابراز نموده اند. جامعه شناسانی همچون ماکس وبر، سومبارت، ون ویز، شلر، اسپنسر و زنانسکی درگیری بخش وسیعی از جامعه را در ورزش مطرح نموده اند. برخی جامعه شناسان محدودیت روشی را در مورد مباحث ورزش بیان نموده اند و اذعان می دارند که این مسائل ناشی از این است که جامعه شناسی ورزش پیشرفت اولیه خود را از خلال مسایل مربوط به ورزش و نه از حیطه نظریات جامعه شناسانه اخذ نموده است. در واقع این رشته تربیت بدنی است که حوزه جامعه شناسی ورزش را گسترش داده است و نه حیطه جامعه شناسی. نگاهی به انتشارات جامعه شناسی ورزش این مساله را واضح تر می نمایاند. به طور کلی انتشارات جامعه شناسی ورزش نشان می دهد که

1-      برخی مقالات مساله محور Problematic Articlesهستند و ورزش را به عنوان یک مساله اجتماعی در نظر می گیرند.

2-      برخی مقالات نظریه محور Theoritical Articlesهستند و ورزش و تحلیل آن را به عنوان یک محمل جهت گسترش متدهای تئوریک بکار می برند.

دکتر توسلی گفت: در ابتدا انتشارات در حیطه جامعه شناسی ورزش بیشتر حول محور اول متمرکز بود اما با گذشت زمان ترجیح نظری مفاهیم جامعه شناسی ورزش نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار شد. این دو حوزه خود می تواند بیانگر چالش میان انتخاب رویکرد کاربردی نسبت به این علم و یا رویکرد نظری باشد. گاه نیز برخی همچون لوشن و شولتز تسلط نظریه های برد متوسط را در جامعه شناسی ورزش غالب می دانند و یا همچون هول تاکید ویژه ای بر تجربی بودن رشته جامعه شناسی ورزش ابراز می دارند. اما نهایتا حتی این اندیشمند نیز اذعان می دارد که "......چیزی که شکل می دهد صورت دیگری از ورزش جدید و متفاوتی را ......" و یا به گفته لوشن و شولتز "........جامعه شناسی ورزش اصولا یک نوع جامع شناسی دیگری است.......". این نیاز تا بدانجا مطرح می شود که دومازایدر نیز امیدوار است "نظریه عمومی ورزش بالاخره به نقطه ایدئولوژیک خود خواهد رسید".

او با اشاره به متغیرهای دیگری که می تواند گرایش بیشتر حوزه جامعه شناسی ورزش را به رویکرد تربیت بدنی و یا رویکرد جامعه شناختی روشن سازد گفت: بررسی تعداد اعضای انجمن جامعه شناسی ورزش بین المللی به تفکیک رشته های تربیت بدنی یا جامعه شناسی است. چنانکه در ژاپن، اروپا و امریکا نگاه فرهنگ فیزیکی و تربیت بدنی به دلیل تمایل شدید فارغ التحصیلان رشته تربیت بدنی به رشته جامعه شناسی ورزش غالب است.

سخنران این نشست، ادامه داد: نکته دیگری که باید بدان اشاره کرد اینست که نه تنها جامعه شناسی ورزش بلکه اصولا هیچ نوع علم بین رشته ای از این قاعده مستثنی نیست که تداخل رشته های مختلف در آن می تواند آن را به بیراهه کشاند و یا برعکس منجر به ظهور نظریه ای نوپدید گردد. علومی مانند روان شناسی، اقتصاد، مردم شناسی، فلسفه و ........ همگی در جامعه شناسی ورزش مداخله نموده، آن را بدین سو و آنسو می کشانند. ورزش به دلیل پتانسیل بالای دوقطبی بودن می تواند مورد توجه کلیه رشته ها قرار گرفته و از آنجا که رشته های علوم انسانی بسیار بهم پیوسته اند، گاه تمایز میان رشته جامعه شناسی و سایر رشته ها مشکل می نماید. ورزش پدیده، امر اجتماعی و واقعیتی است که دو بعد متضاد مانند ملی گرایی و جهانی گرایی، آسیب زدایی و آسیب زایی، سوسیالیسم و فردگرایی را در کنار یکدیگر می پروراند و از این جهت همواره محل بحث بسیاری از رشته های دانشگاهی قرار می گیرد. از این رو جامعه شناسان ورزش باید از تلاش خستگی ناپذیر خود در نشان دادن اهمیت این مطالعه بین رشته ای دست برنداشته، تا رسیدن به ثبات نظری در این رشته از پای ننشینند.

نشست بهمن ماه گروه جامعه شناسی ورزش پس از پرسش و پاسخ حضار و سخنرانان تا ساعت 19 به پایان رسید.

گفتنی است دقایقی پیش از آغاز نشست به گروه اطلاع داده شد که دکتر رسول خادم یکی از سخنرانان این پنل به دلیل سفر در نشست حضور نخواهد یافت.

*تهیه گزارش

 

• < قبلی
• بعدی >